UzunHikâye Öykü, inceleme, eleştiri

Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

06 Ağu 2008

abdullah şahin

Ne zamandır bu başlığı açma niyetindeydim. Ama karşıma çıkan askerlik sorunu yüzünden bu başlığı öteleme fikri, zihnime yer edecekken "Narincir" böylesi bir başlığın açılmasına dair bir öneride bulundu. Ben de vakit nakittir düsturuyla kıraathanenin yolunu tuttum.

Bu başlıkta daha çok yazılış ve söyleyişleri benzeyen ancak bariz anlam farklılığı taşıyan sözcüklerin hangisinin doğru olduğunu -ki buna galat-ı meşhurlar da dahil- ve bu çerçevede sık sık yinelenen kimi imla yanlışlarını ve kurallarını tartışacağız.

Konunun açışını yapmak sanırım bana düşüyor.

Kategori:

Çay Ocağı

Re: Hangisi Doğru?

"Mütevazi ile mütevazı" tek harflik farklılıklarına rağmen çok farklı anlamları karşılamaktalar.

Mütevazi, "Birbirine paralel olan" anlamını taşırken, "mütevazı" ise "alçakgönüllü" demektir.

abdullah şahin tarafından Ağu 6th, 2008 günü 19:10 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru?

ve alkışlarımız Abdullah için geliyor. =) ama ya uzakdoğu?????

narincir tarafından Ağu 6th, 2008 günü 22:21 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru?

Doğru ya "uzakdoğu" sözcüğü idi hareket noktası.

TDK'nin yazım kılavuzundaki açıklama şöyle:

""

6. Yer adlarında kullanılan batı, doğu, güney, kuzey, güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu, aşağı, orta, yukarı, iç, yakın, uzak kelimeleri ayrı yazılır: Doğu Anadolu, Batı Trakya, Orta Anadolu, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Orta Asya, Orta Doğu, Yakın Doğu, Uzak Doğu, Güneybatı Anadolu, İç Asya, İç Anadolu, Aşağı Ayrancı, Yukarı Ayrancı.

Bunun yanında Dil Derneği resmi sitesinde bu sözcüğün bitişik yazılacağını belirtiyor:

İlgili link aşağıda:
http://www.dildernegi.org.tr/TR/YazimKilavuzu.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFB1624919F9A12D6A

Ömer Asım Aksoy'un Ana Yazım Kılavuzu'na da bakmak isterdim; ancak yanımda değil. Sanırım Aksoy da bitişik yazılacağını söyler.

Benim fikrimi sorarsanız sözcüğün bitişik yazılmasını salık veririm. Çünkü "uzakdoğu" sözcüğü bizde yön adının uzaklığından ziyade genellikle Kore, Çin, Japonya gibi ülkelerin genel adını üstlenip bir nevi tek bir anlama bürünmüştür.

TDK'ye özellikle yazım konusunda çok güvenmeyin derim.

abdullah şahin tarafından Ağu 6th, 2008 günü 22:52 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru?

Ali Püsküllüoğlu da bitişik diyor.
[url=http://www.estore.com.tr/ESTORE/Products.aspx?catalog=kitap&productid=KTC6768(7000000)]Türkçe Sözlük[/url]

Barış Acar tarafından Ağu 6th, 2008 günü 23:02 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Tabi: "Bağımlı, itaat eden, boyun eğen" anlamlarının yanında "kitap basan, tab eden" manalarını da karşılar.

Tabii: "Doğada bulunan, doğayla ilgili, olağan, yapmacık olmayan" anlamlarıyla beraber biz daha çok "Elbette, doğal olarak" sözcüklerinin yerine kullanıyoruz.

Sanırım çok sık karıştırılan sözcüklerin arasında yer alır "tabi ile tabii" sözcükleri.

abdullah şahin tarafından Ağu 7th, 2008 günü 12:27 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru?

narincir dedi ki:

ve alkışlarımız Abdullah için geliyor. =) ama ya uzakdoğu?????

Ben aslinda Orta Dogu'yu da merak ediyorum. ODTU gibi bir kisaltma yapabilmek icin ayri yazmak gerektigini dusunmustum hep. Biraz da bu nedenle dile yerlesmis oldugunu varsaymistim. Dogru mudur acaba?

eren tarafından Ağu 8th, 2008 günü 0:46 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

""

ODTU gibi bir kisaltma yapabilmek icin ayri yazmak gerektigini dusunmustum hep.

Eren, kısaltmalar yazıdan çok söyleyişe dayandığından, bileşik sözcüklerde her bir sözcüğü kullanmak için ayrı yazmaya gerek yok.

TDK'nin ilgili maddesini ekliyorum.

""

Kısaltmalar

Kısaltma; bir kelime, terim veya özel adın, içerdiği harflerden biri veya birkaçı ile daha kısa olarak ifade edilmesi ve simgeleştirilmesidir. Kısaltmalarla ilgili kurallar şunlardır:

1. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), TDK (Türk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleşik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD (Türk Dili), TK (Türk Kültürü), TDED (Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi); B (batı), D (doğu), G (güney), K (kuzey); GB (güneybatı), GD (güneydoğu), KB (kuzeybatı), KD (kuzeydoğu).

Ayrıca her ne kadar TDK, "Ortadoğu" sözcüğünün ayrı yazılması gerektiğini söylese de ben bitişik yazılmalı diyorum.

abdullah şahin tarafından Ağu 8th, 2008 günü 10:14 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Direk: Ağaçtan veya demirden yapılan uzun ve kalın destek. ( TDK )

Direkt: Doğrudan.

"Direkt" yerine, yanlışlıkla "direk" demektense "doğrudan, doğruca" sözcüklerini tercih etmek, hem yazılış hem de söyleniş bakımından kişiyi zorlamaz diye düşünüyorum.

abdullah şahin tarafından Ağu 8th, 2008 günü 21:41 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Peki "dimdirek gidiyorsun"daki dimdirek'i ne yapmalı? Bir de "direkman" var tabii. Bunların etimolojisini çözebilene bir öpücük sözü veriyorum.

Barış Acar tarafından Ağu 8th, 2008 günü 21:44 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

"Dimdirek" sözcüğü, "masmavi, upuzun, dosdoğru" gibi pekiştirilmiş sözcüklere özenilerek yanlış türetilen ve "Direk gitme" tutkusunun vazgeçilmezliğine güzel bir örnek olmuş.

"Direkman" sorununu ise olsa olsa "Batman" çözer diyorum.

abdullah şahin tarafından Ağu 8th, 2008 günü 21:50 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

"otomatikman" da böylece çözülür mü yoksa onu süpermen mi halletsin?

nurten aksakal tarafından Ağu 9th, 2008 günü 0:18 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

"man" eki olarak'tan manasına gelen bir sonektir. "direktman" = "direkt olaraktan". ha bazı üşengeçler o sondaki t'yi yutu yutu vermektedirler böylece direkman yani "direk olaraktan" diyerek kimin direk olduğu konusunu bir muammaya çeviren bir şapşallık yapmaktadırlar.
ama otomatikman için böyle bir sorun bulunmamaktadır. "otomatik olaraktan" manasına gelen otomatikman'ı her yemeğe baharat olarak atabilir, icabında salatalara bile katabilirsiniz.
imza
nar'man incir olaraktan

narincir tarafından Ağu 9th, 2008 günü 0:35 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

""

"otomatikman" da böylece çözülür mü yoksa onu süpermen mi halletsin?

Bence de Süpermen halletsin; çünkü Batman'e bu kadar iş yüklememek gerekir.

abdullah şahin tarafından Ağu 9th, 2008 günü 9:56 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Yanlis kullanim ornegi: "davete hicabet etmek" (ya da "davete hicap etmek")
Dogrusu: "davete icabet etmek"

hicabet 1. Kapıcılık. Perdecilik. 2. Teşrifatçılık, mabeyncilerin mesleği. Saray memurluğu. 3. Ortaçağ islâm devletlerinde vezirlik. 4. Kâbe perdeciliği. (kaynak, TDK Guncel Turkce Sozlugu'nde bu kelime yok)
hicap 1. Utanma, utanç, sıkılma: "Ve Rabia'nın hicabından taze yanakları gene eski nadide bir şarap gibi lal rengini alıvermişti."- H. E. Adıvar. 2. Perde: "Sensin bize bizden yakın / Görünmezsin hicap nedir?"- Yunus Emre. (kaynak)
icabet 1. Bir çağrıyı yerine getirme, bir çağrıya gitme. 2. Bir buyruk veya isteğe uyma, kabul etme, razı olma. (kaynak)

Davete icabet etmek, bir davete uymak anlamina geliyor. Davete hicabet etmenin ne anlama geldigini bulmayi da sizlerin yaraticiligina birakiyorum.

eren tarafından Eyl 6th, 2008 günü 14:59 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

icabet;Bir çağrıyı yerine getirme, bir çağrıya gitme anlamına geliyorsa "davete hicabet etme" anlatım bozukluğu olmuyor mu?

kafam karıştı Düşünceli

nurten aksakal tarafından Eyl 6th, 2008 günü 15:39 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

""

nurten aksakal yazdı:

icabet;Bir çağrıyı yerine getirme, bir çağrıya gitme anlamına geliyorsa "davete hicabet etme" anlatım bozukluğu olmuyor mu?

kafam karıştı

Eren de nüktedan bir üslupla bunu anlatmaya çalışıyor zaten.

""

eren yazdı:

Davete icabet etmek, bir davete uymak anlamina geliyor. Davete hicabet etmenin ne anlama geldigini bulmayi da sizlerin yaraticiligina birakiyorum.

Here

Barış Acar tarafından Eyl 6th, 2008 günü 15:48 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

teşekkür ederim Barış

" :oops: anlamamak ayıp değil herhalde sormamak ayıp" desek te daha fazla utanmasam

nurten aksakal tarafından Eyl 6th, 2008 günü 15:52 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Dalalet: Sapınç, sapkınlık, doğru yoldan ayrılma.

Delalet:
1. Kılavuzluk, aracılık.
2. İz, işaret -mecaz-

Sanırım çok sık karıştırılan iki sözcük.

abdullah şahin tarafından Eyl 10th, 2008 günü 14:15 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

ınanmıyorum ben daha bu forumda nelerle karşılaşacagım.buradan haberım yoktu. Tüh!

tülay filtekin tarafından Eki 6th, 2008 günü 20:46 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

abdullah buraya gereksız yınelenen sozcuklerı de ekleyebılır bunları da tartışabılirız.bu tur yanlışlıklar sık sık nuks edıp tekrarlanıyor

tülay filtekin tarafından Eki 6th, 2008 günü 20:48 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

tülay filtekin dedi ki:

abdullah buraya gereksız yınelenen sozcuklerı de ekleyebılır bunları da tartışabılirız.bu tur yanlışlıklar sık sık nuks edıp tekrarlanıyor

Başlığı Abdullah açtı ve askere gidene kadar da değerli katkılarını sakınmadı. Ancak o askere gittiğinden beri başlık eskisi kadar güncellenmiyor. Hepimiz Türkçe konusunda duyarlıyız elbette, ama bu türden dil yanlışlarını en güzel Abdullah tespit ediyordu. Şimdi Abdullah askerden gelene kadar başlık bize emanet. Forumun dile duyarlı kullanıcılarının katkılarını elbette bekliyoruz. Herhalde mesaj yerine gitmiştir

eren tarafından Eki 6th, 2008 günü 21:10 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

""

Tülay Filtekin yazdı;
ınanmıyorum ben daha bu forumda nelerle karşılaşacagım.buradan haberım yoktu.

Ben biliyorum ki senin çıkınında nice dil yanlışları vardır. Hadi bakalım Abdullah'ın yokluğunu arattırma bize.

nurten aksakal tarafından Eki 7th, 2008 günü 16:13 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Futbolla ilgilenenler bilirler, Beşiktaş zor günler geçiriyor. Önce teknik direktörleri Ertuğrul Sağlam, sonrasında da menajer Sinan Engin istifa etti. Onların istifalarının nedenlerini tartışacak değilim. Yalnızca Sinan Engin'in istifasından sonra basında çıkan haberlerle ilgili yaptığı yazılı açıklamasındaki bir ifadeye dikkat çekmek istiyorum. Şöyle diyor Sinan Engin açıklamasında:

""

Bazı eleştirilere çok sinirlendim ama kan kusup kızılcık şerbeti içtim.

Sinan Engin'in açıklamasını hazırlayan kişi belli ki deyimi yanlış biliyor. Deyimin doğrusu "Kan kusup kızılcık şerbeti içtim demek"tir. Deyimin anlamı TDK sözlüğünde "çok eziyet çektiği hâlde durumunu iyi göstermek" olarak açıklanmış. Aslında deyimin anlamı doğru kullanıldığında kendisini hemen ele veriyor. Gerçekte kan kusmakta olan birisinin onun bu halini görenlere "aslında kızılcık şerbeti içtim, tükürüğüm ondan böyle kırmızı" demesi gözümüzün önüne geliyor. Ancak açıklamada kullanıldığı biçimiyle Sinan Engin önce kan kusup sonra da kızılcık şerbeti içmiş gibi anlaşılıyor. Artık şifa niyetine mi içti, yoksa kızılcık şerbeti kolay kolay bulunmaz, kan kusacak durumda olsam da bu fırsat kaçmaz, diyerek şerbet dolu testiyi kafasına mı dikti, o konuda fazla ipucu verilmemiş. Çok yaygın bir yanlış kullanım olmasa da çok okunduğunu sandığım bir haberin altında görünce değinmeden edemedim. Kızılcık şerbeti olsa da içsek :roll:

eren tarafından Eki 10th, 2008 günü 23:16 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Müthiş!

Barış Acar tarafından Eki 10th, 2008 günü 23:46 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

ilahi eren

nurten aksakal tarafından Eki 11th, 2008 günü 10:54 sularında gönderildi.

Gereksiz kullanılan sözcükler

Anlatım bozuklukları dilin önemli konularından olduğu gibi, forumda da sık tartışılan, üzerinde durulan bir konu."Gereksiz kullanılan sözcükler" konusuna değinmek istiyorum : Bazen tümcanin tamamından anlam çıkarmaya çalıştığımızdan olsa gerek otomatik yaklaşıyoruz ve tümcenin ayrıntılarına bakmıyoruz. En çok da konuşurken yapıyoruz bunu...Örnekler üzerinde bakmak yeterli olacaktır. Sonra, öğretmen hastalığına kapılıp detaylara girmeye de gerek yok...

""

*Kulağıma eğilerek alçak sesle bir şeyler fısıldadı.
*Bu yol yaya yürümekle bitecek gibi değil.
*Geçmişteki hatıralardan bir şikayetim yok
*Ülkemizin sorunları bitmiyor ,tükenmiyor
*O günleri daha henüz dün gibi hatırlıyorum
*Bu gece ısı sıfırın altında eksi beş derece olacak.
*Gülmesinin nedeni bugün iyi bir haber almasındandır.
*Onunla ilk tanışmamızı unutamam.
*Dün gece uyurken gördüğü rüyayı anlattı.
*Sanki dalgasız bir deniz gibiydi yüzü.
*Yaptıklarını kendi ağzıyla itiraf etti.
*Havada beyaz kar taneleri uçuşuyor.
*Sınav yaklaştıkça öğrencilerin heyecanı gittikçe artıyor.
*Galiba başka çaresi de yok gibi görünüyor.
*Sınıfın boyu en kısa öğrencisini arkaya oturtmuşsun.
*Yaşlı adam söz almak için oturduğu yerden ayağa kalktı.
*Dosyadaki mevcut belgelerden anlaşılıyor ki bu iş uzun sürecek.
*Artık bundan sonra oraya gitmene gerek kalmadı.
*İki kardeşten en küçüğü okula gitmiyordu.
*Bu saatte oraya yalnız gidemem;seninle birlikte gitmek istiyorum.
*Niçin böyle yüksek sesle bağırıyorsun ki?
*Biz onlara iki günde bir, gün aşırı giderdik.
*Yorulmamıza rağmen basamaklardan yukarı hızlı hızlı çıkıyorduk.
*Türkçede Arapça ve Farsça dillerinden gelmiş sözcükler vardır.
*Böyle havalarda eve bir tane bile ekmek götürmeyi unutur.
*Kadın küçük çocuğa yaklaşarak senden büyük ağabeyin var mı diye sordu.
*Yarınki toplantıda ülkenin ekonomik ve iktisadi problemleri tartışılacak.

Cihan Başbuğ tarafından Eki 11th, 2008 günü 12:28 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Eren, kulaklarımı çınlatmışsın haberim yok. Başlık güncellenmiyor haberini uçursan bir yolunu bulur, güncelleme işini yaparım.

Az önce Barış ile konuşurken aklıma geldi "tezkere, teskere" sözcük ikilisi. Tek harf ile ayrılan sözcüklerin anlamları şöyle:

Tezkere :
1 . Pusula:
"Bu vaziyette en tabii çare, ona küçük bir tezkere yazmaktı."- R. N. Güntekin.
2 . Bir iş için izin verildiğini bildiren resmî kâğıt:
"Nihayet yol tezkerem yapıldı, üstüm başım düzeltildi."- Y. K. Beyatlı.
3 . askerlik. Askerlik görevinin bittiğini bildiren belge.

Teskere:

1 . Sedye.
2 . Yapılarda malzeme taşımak için kullanılan, dört kollu ve iki kişinin taşıdığı tahta araç.

Tezkerenin üçüncü maddesi ne güzel görünüyor. Islık

Not: Alıntılar TDK'nin resmi sitesinden.

abdullah şahin tarafından Eki 15th, 2008 günü 15:03 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

"Şefkat" sözcüğünün yerine sık sık "şevkat" dendiğini ve bu şekliyle yazıldığını görüyorum.

"Acıyarak ve koruyarak sevme, sevecenlik ( TDK )'' anlamındaki şefkatin yerine "şevkat" demek yanlış; çünkü "şevkat" diye bir sözcük dilimizde yer almamaktadır.

abdullah şahin tarafından Kas 12th, 2008 günü 19:51 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Türk bir dilbilimciden bir makale okudum.
çoğul özne ile başlayan cümlelerdeki eylemlerin tekil/çoğul çekilmesi ile ilgili sorunsalı irdelemiş.
(bkz. "çocuklar gitti" ile "çocuklar gittiler" vb.)
hangi durumlarda ikisinin de mümkün, hangi durumlarda yalnız birinin zorunlu olduğunu inceledikten sonra burdan yola çıkarak türk dilbisinde eksik olan tanım eksikliklerine işaret ediyor araştırmacı.
faydalı bir yazı gibi geldi, ana fikirlerini en kısa zamanda buraya taşıyacağım.
görüşmek üzere,
çağdaş

Soru: "tanım eksikliklerine işaret ediyor " mu "tanım eksikliklerini işaret ediyor " mu?
yoksa "işaret etmek" başlı başına çeviri kokan bir eylem mi sizce?

acarcagdas tarafından Kas 20th, 2008 günü 12:33 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Benim çok takıldığım bir konu, mantıklı bir takım sonuçlarla karşılaşırsam çok sevineceğim doğrusu.

Teşekkürler Çağdaş. Good

Barış Acar tarafından Kas 20th, 2008 günü 12:46 sularında gönderildi.