Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

06 Ağu 2008

abdullah şahin

Ne zamandır bu başlığı açma niyetindeydim. Ama karşıma çıkan askerlik sorunu yüzünden bu başlığı öteleme fikri, zihnime yer edecekken "Narincir" böylesi bir başlığın açılmasına dair bir öneride bulundu. Ben de vakit nakittir düsturuyla kıraathanenin yolunu tuttum.

Bu başlıkta daha çok yazılış ve söyleyişleri benzeyen ancak bariz anlam farklılığı taşıyan sözcüklerin hangisinin doğru olduğunu -ki buna galat-ı meşhurlar da dahil- ve bu çerçevede sık sık yinelenen kimi imla yanlışlarını ve kurallarını tartışacağız.

Konunun açışını yapmak sanırım bana düşüyor.

Kategori:

Çay Ocağı

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

nurten aksakal dedi ki:

Eren, sanırım sen Yaşar Kemal'e ulaşma konusunda ciddisin. Bizlerde bir deneyelim bakalım nasıl ulaşılabilir?

Yok, aslında şaka yapmıştım. Adamın işi gücü yok benimle mi uğraşacak. Bana cevap yetiştireceğine belki yeni romanına iki satır fazladan yazar da sadece beni değil tüm Türkçe okurlarını sevindirir.

eren tarafından Şub 9th, 2009 günü 21:16 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Bana cevap yetiştireceğine belki yeni romanına iki satır fazladan yazar da sadece beni değil tüm Türkçe okurlarını sevindirir.

Umarım Eren, seninki temenniden ibaret kalmaz. Son serisini -Karıncanın Su İçtiği- henüz tamamlamadı yazar.

abdullah şahin tarafından Şub 9th, 2009 günü 23:36 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Bir türlü çözemediğim bir konudur: Birinci, ikinci, vb. yazıyla yazarken sorun yok. 1., 2. biçiminde rakamla yazarken de her şey çok güzel. Ama bu sıra sayı sıfatlarını (öyleydi değil mi bunların adı? -bir ismi nitelediklerinde tabii) rakam ve yazıyla yazmaya kalkışan bir takım insanlar var. Kimisi 1inci yazıyor, kimisi 1nci yazıyor, kimisi 1ncü yazıyor (tamam, bunu ben uydurdum), vb. Bana kalırsa bunların hiçbir zaman böyle yazılmaması gerekir ya, hadi diyelim yazıyoruz, hangisi doğru, bir açıklık getirilsin (Bana 1inci, 4üncü, 6ncı daha mantıklı geliyor). Kırırım bu klavyeyi!

eren tarafından Mar 4th, 2009 günü 18:27 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Sıra sayı sıfatlarında, "-nci" ekini ya doğrudan ilgili sayıya ekleriz ya da onun yerine nokta imini koyarak aynı anlamı karşılarız. Öncelikle ikisini aynı sözcükte kullanmak yanlıştır. Şu örnekte olduğu gibi: 1.'inci

İkincisi ek, nokta ile değil doğrudan gösterilirse sözcüğün okunuşuna göre ekin ünlüleri değişir. Örnek vermek gerekirse: 9'uncu, 50'nci, 6'ncı...

Bir diğer nokta, ek ünlü ile biten sayılara eklendiğinde, sözcüğün kökünde zaten ünlü harf olduğu için başına gereksiz bir ünlü harf eklemek yazım yanlıştır. Ancak sayımız ünsüz ile biterse hâliyle ekimiz, yardımcı ünlüye gereksinim duyacaktır.
Örnek: 7'nci, 1'inci...

abdullah şahin tarafından Mar 4th, 2009 günü 19:01 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Teşekkürler Abdullah. Ben de böyle düşünüyordum (kesme işaretlerini unutmuşum gerçi). Ama gördüğüm bütün tabelalarda (özellikle sokak isimleri, askeri numaralandırmalar vb.) hep bunun tam tersine rastladığım için bildiğimden iyice kuşkulanmaya başlamıştım. 1'nci Ordu Komutanlığı, 236'ıncı sokak vb. örneklerde senin söylediğinin tam tersi uygulanıyor. Ünlüyle biten sayılarda -nci eki de ünlüyle başlıyor, ünsüzle bitenlerde ise ünsüzle başlıyor. Hiç olmazsa bu konuda kendi bildiğimden şaşmamam gerektiğini öğrenmiş oldum. Cheers

eren tarafından Mar 4th, 2009 günü 19:18 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Sevigli Eren, 1'inci ordu komutanlığıyla bu aralar bir işin yok değil mi?

nurten aksakal tarafından Mar 4th, 2009 günü 19:25 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

nurten aksakal dedi ki:

Sevigli Eren, 1'inci ordu komutanlığıyla bu aralar bir işin yok değil mi?

Allah göstermesin!

eren tarafından Mar 4th, 2009 günü 19:32 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

1'nci Ordu Komutanlığı, 236'ıncı sokak vb. örneklerde senin söylediğinin tam tersi uygulanıyor.

Sayıları yazıyla gösterin desek şöyle yazarlar mıydı acaba?

Birnci Ordu Komutanlığı, İki Yüz Otuz Altııncı sokak...

abdullah şahin tarafından Mar 4th, 2009 günü 19:38 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Birnci Ordu Komutanlığı, İki Yüz Otuz Altııncı sokak...

Sanırım şöyle yazarlardı;

Bir.nci Ordu Komutanlığı, İki Yüz Otuz Altı.ıncı sokak...

nurten aksakal tarafından Mar 5th, 2009 günü 0:58 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Türk bir dilbilimciden bir makale okudum.
çoğul özne ile başlayan cümlelerdeki eylemlerin tekil/çoğul çekilmesi ile ilgili sorunsalı irdelemiş.
(bkz. "çocuklar gitti" ile "çocuklar gittiler" vb.)
hangi durumlarda ikisinin de mümkün, hangi durumlarda yalnız birinin zorunlu olduğunu inceledikten sonra burdan yola çıkarak türk dilbisinde eksik olan tanım eksikliklerine işaret ediyor araştırmacı.
faydalı bir yazı gibi geldi, ana fikirlerini en kısa zamanda buraya taşıyacağım.
görüşmek üzere,
çağdaş

Soru: "tanım eksikliklerine işaret ediyor " mu "tanım eksikliklerini işaret ediyor " mu?
yoksa "işaret etmek" başlı başına çeviri kokan bir eylem mi sizce?

Çağdaş, şu yazıyı merak etmekteyim. Yazı yanındaysa zaman bulduğunda bize alıntılar yapar mısın?

abdullah şahin tarafından Mar 5th, 2009 günü 8:43 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

....... olması için ipin uzunluğunu artırmak gerekir.
........olması için ipin uzunluğunu arttırmak gerekir.
Burada doğrusu ne; "artırmak" mı "arttrımak" mı?

nurten aksakal tarafından Mar 5th, 2009 günü 12:52 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Burada doğrusu ne; "artırmak" mı "arttrımak" mı?

Sözü edilen iki ek ( -ır, -tır ) aynı işlevde kullanılır. Doğru yanlış diye bakılamaz buradaki kullanılan eklere. Geçişsiz eylemi geçişli duruma getirir bu ekler. Yani nesne almayan "art-" eylemine, bu eki ulayarak nesne alır hâle getiririz. Örneğin "parayı artmak" anlamlı değilken, ekin yardımıyla "parayı artırmak" anlamlı hâle getirilir.

Gelelim Nurten'in sorusunun asıl yanıtına: Benim görüşüm "-ır" eki yukarıda da anlattığım gibi aynı işlevi gördüğünden ikinci bir "-t" sesini kullanmaya gerek kalmadan sözcüğe eklenebilir. Bir anlamda tercih meselesi.

abdullah şahin tarafından Mar 5th, 2009 günü 13:01 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Teşekkürler öneri ve bilgi için. Thumb Up

nurten aksakal tarafından Mar 5th, 2009 günü 13:04 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Teşekkürler öneri ve bilgi için.

Rica ederim.

Bu konuyla ilgili kafa açıcı bir yazı okumuştum. Yazıyı bulabilirsem gerekli gördüğüm yerlerden alıntıları başlığa aktarırım.

abdullah şahin tarafından Mar 5th, 2009 günü 13:10 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

"Döküman, orjinal, ünvan, silahşör, süpriz, şarz" sözcüklerinin bu şekildeki yazımlarının yanlış olduğunu biliyor muydunuz?

Doğruları: " Doküman, orijinal, unvan, silahşor, sürpriz, şarj"

abdullah şahin tarafından Mar 17th, 2009 günü 23:30 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

"Klarinet" gibi ...

Cihan Başbuğ tarafından Mar 18th, 2009 günü 18:28 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

abdullah şahin dedi ki:

"Döküman, orjinal, ünvan, silahşör, süpriz, şarz" sözcüklerinin bu şekildeki yazımlarının yanlış olduğunu biliyor muydunuz?

Doğruları: " Doküman, orijinal, unvan, silahşor, sürpriz, şarj"

"unvan" dışındakileri biliyordum. Teşekkürler...

eren tarafından Mar 18th, 2009 günü 19:42 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

"Mahzur - mahsur"

Mahzur :
isim Arapça ma§£°r

1 . Sakınca:
"Artık söylemekte bir mahzur olmadığından gizlemek abes."- R. H. Karay.
2 . Engel.
Mahsur diye bir sözcük bulunmamakta

kaynak :TDK

Cihan Başbuğ tarafından Nis 4th, 2009 günü 18:56 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Mahsur diye bir sözcük bulunmamakta.

Var aslında. Hatta "mahsur kalmak" deriz.

http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF4376734BED947CDE&Kelime=mahsur

abdullah şahin tarafından Nis 4th, 2009 günü 19:29 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Tüh!

Cihan Başbuğ tarafından Nis 5th, 2009 günü 11:26 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Mahzur ve mahsur olarak iki kelime bulunduğunu bilmiyordum doğrusu. Galiba her iki anlam için de mahsur kelimesini kullanıyordum. Huh!

nurten aksakal tarafından Nis 5th, 2009 günü 19:36 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

O'henry'nin New-York'u Nasıl Sevdi? isimli öykü kitabını okuyorum. El Elden Üstündür isimli bir öyküde öykü kişisi Jeff şöyle söylüyor:
"- Hızır Aleyhisselam Hazretleri, elindeki sihirli değneğin...." öyküyü Türkçeye çeviren Nuri Eren beyefendi burada ne yapmak istemiş? Çeviri yaptığı dilde bu, Hızır Aleyhisselam Hazretleri'nin yerine geçecek bir isim olmadığından mı böyle yapmış, ne yapmış, sevgili forum üyeleri?

elif cinar tarafından Nis 7th, 2009 günü 0:14 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

Çeviri yaptığı dilde bu, Hızır Aleyhisselam Hazretleri'nin yerine geçecek bir isim olmadığından mı böyle yapmış, ne yapmış, sevgili forum üyeleri?

Sanırım çeviriye kendi inançlarını karıştırmış. İslam dininin dışındaki dinlerde -çok emin olmamakla beraber- böyle bir kişinin olmadığını biliyorum.

abdullah şahin tarafından Nis 7th, 2009 günü 10:10 sularında gönderildi.

Re: Hangisi Doğru? [Dil Yanlışları]

elif çınar dedi ki:

O'henry'nin New-York'u Nasıl Sevdi? isimli öykü kitabını okuyorum. El Elden Üstündür isimli bir öyküde öykü kişisi Jeff şöyle söylüyor:
"- Hızır Aleyhisselam Hazretleri, elindeki sihirli değneğin...." öyküyü Türkçeye çeviren Nuri Eren beyefendi burada ne yapmak istemiş? Çeviri yaptığı dilde bu, Hızır Aleyhisselam Hazretleri'nin yerine geçecek bir isim olmadığından mı böyle yapmış, ne yapmış, sevgili forum üyeleri?

Belki de evire çeviri grubu bu konuda bizi aydınlatabilir. Gerçi son zamanlarda çeviri grubunun sesi soluğu pek çıkmıyor. Özlettiler kendilerini...

nurten aksakal tarafından Nis 7th, 2009 günü 11:23 sularında gönderildi.

Dil Yanlışları

Barış’ın konu ettiği belgesel filmleri izlemediğim için yazının içeriğine dair bir yorumda bulunamıyorum. Ancak yazım konusunda bir iki sözüm olacak:

“Böylece çocukların kurumlarca kuşatılmış dünyası, ….. sarılıyor.”

“Türkiye’nin de yeni yeni geçmeye başladığı eğitimin sisteminin…”

“Her seferinde(n) yeniden tekrar edecek olan”

“Zamanının en yüksek binaları olarak inşa edildiklerinde bir ideali simgeliyor(du) bu kuleler.”

“belgeselin adımlarını… sürdükten sonra”

Yazımdan ziyade birkaç ifade hatasından söz edilebilir. Tümcelerin tamamını ekleyerek yanlışları gösterebiliriz:

Böylece çocukların kurumlarca kuşatılmış dünyası, bir de, onların dili olduğu iddia edilen ancak yazar tarafından
önceden oraya yerleştirilen bir üst dil tarafından sarılıyor. Bu tümcede "kuşatılmak ve sarılmak" iki farklı öğe tarafından yapıldığı için her ikisi de yerinde kullanılmış. "Bir de" bağlacından sonra virgül konmasına gerek yok. Tek yanlış bu.

Türkiye’nin de yeni yeni geçmeye başladığı eğitim sisteminin Fransa’daki hali üzerinden değerlendirmek bize ilerisi için çok şey kazandırabilir. Elif, sanırım alıntıyı hatalı yapmışsın. Yazıdaki tümcede "eğitim" diye geçiyor. Ek fazlalığı yok. Yalnız "değerlendirmek" sözcüğünün öznesi belirsiz olduğu için tümceyi şöyle kurmak daha doğru: "Türkiye’nin de yeni yeni geçmeye başladığı eğitim sistemini, Fransa’daki hâli üzerinden değerlendirmek bize ilerisi için çok şey kazandırabilir."

Her seferinden yeniden tekrar edecek olan bir “oyun”un taklidi. Bu tümce biraz uzatılmış görünüyor. Kısaca şöyle denebilir: "Her seferinde yeniden tekrarlanacak bir “oyun”un taklidi."

İzleyici olarak biz ise, belgeselin adımlarını bu kadar sürdükten sonra, bir anda Lumièr Kardeşler maskesini fırlatan
Méliès’le yüz yüze kalıyoruz. Bu tümcede birkaç hata şöyle düzeltilebilir: "İzleyici olarak biz ise belgeselin adımlarını bu kadar izledikten sonra bir anda, Lumièr Kardeşler maskesini fırlatan Méliès’le yüz yüze kalıyoruz."

Son olarak bu iletiler, "dil yanlışları" başlığına aktarılabilir mi acaba?

abdullah şahin tarafından Nis 9th, 2009 günü 10:05 sularında gönderildi.

Re: Şu Sıralar İzlediklerimiz, Okuduklarımız Üzerine

Evet, "eğitimin sistemi" tümcesindeki 'in'i ben redakte ederken eklemişim, fakat, "eğitim sistemine yeni yeni geçmeye başlamak" hatalı bir anlatım gibi geldi bana. Eğitim sisteminde uygulanmaya başlanan yeni bir yöntemden söz ediyor Barış ama sanke eğitim sistemine yeni geçilmiş anlamı çıkıyor cümleden. "devlet eski bakanı" yerine, "eski devlet bakanı" denildiğinde ortaya çıkan hataya benzer bir hatadan söz ediyorum.
"Kuşatılmış dünyaları... sarılıyor" cümlesinde de zaten kuşatılmış bir dünyadan söz edilirken bir de sarılması ya da dünyalarının sarılması tümcesi, okuduğumda bana sorunlu geliyor.
İz sürmek deyimi adım sürmek olarak değiştirilip kullanılabilinir mi, Barış adım sözcüğünü özellikle kullanmak istemiş, cambazın ip üstündeki adımlarını işaret etmek için belki ama adımlarının izini sürmek denebilir ya da başka türlü ifade edilebilirdi diye düşünüyorum.
Alıntıladığım bu cümlelerde, Türkçe öğretmenimiz Abdullah'a rağmen, beni bağışlasın, küstahlık edip, hatalı bir anlatım olduğunu düşünüyorum hâlâ, Barış'ın dikkatini çekmek istedim.
değilse mesele yok zaten.
Barış'ın yazısında konu ettiği filmleri izlemediğim için yorum yapamıyorum demiştim ama öğrencinin öğretmenine "siz gerçekten sormuyorsunuz ki, bizi konuşturmak için soruyorsunuz" demesi dikkatimi çekmişti. Sınıfta gerçek değil kurgusal bir şey yaşanyor. Sahiden de öyle, yaşanan aslında bu.

elif cinar tarafından Nis 9th, 2009 günü 22:04 sularında gönderildi.

Re: Şu Sıralar İzlediklerimiz, Okuduklarımız Üzerine

Evet, "eğitimin sistemi" tümcesindeki 'in'i ben redakte ederken eklemişim, fakat, "eğitim sistemine yeni yeni geçmeye başlamak" hatalı bir anlatım gibi geldi bana. Eğitim sisteminde uygulanmaya başlanan yeni bir yöntemden söz ediyor Barış ama sanke eğitim sistemine yeni geçilmiş anlamı çıkıyor cümleden. "devlet eski bakanı" yerine, "eski devlet bakanı" denildiğinde ortaya çıkan hataya benzer bir hatadan söz ediyorum.

O zaman oradaki anlatım değil anlam bozukluğu olur ki Barış'a sormak gerekir "sistemden" mi yoksa "yöntemden" mi bahsediyorsun diye. İkincisi "eski devlet bakanı" doğru bir tamlamadır. TDK'nin zamanında ileri sürdüğü yanlış bir öneridir. Zaten şu an kendi sayfalarında bunun doğru olmadığını açıkladılar. Neden "eski devlet bakanı" derseniz yanıtı biraz uzun, başka bir başlığa saklamak gerekir.

"Kuşatılmış dünyaları... sarılıyor" cümlesinde de zaten kuşatılmış bir dünyadan söz edilirken bir de sarılması ya da dünyalarının sarılması tümcesi, okuduğumda bana sorunlu geliyor.

"Böylece çocukların kurumlarca kuşatılmış dünyası, bir de, onların dili olduğu iddia edilen ancak yazar tarafından
önceden oraya yerleştirilen bir üst dil tarafından sarılıyor" tümcesinde çocukların dünyasını kuşatan kurum iken bunun üstüne bu dünya bir de üst dil tarafından sarılıyor. İki eylemi yapan özne farklı ve sanırım Barış bununla anlamı pekiştirmek istemiş.

İz sürmek deyimi adım sürmek olarak değiştirilip kullanılabilinir mi, Barış adım sözcüğünü özellikle kullanmak istemiş, cambazın ip üstündeki adımlarını işaret etmek için belki ama adımlarının izini sürmek denebilir ya da başka türlü ifade edilebilirdi diye düşünüyorum.

Deyimlerin kalıpları değiştirilerek kullanılamaz. O tümceye, "iz sürmek" deyimi daha çok yakışıyor. Ben, Barış'ın ifadesine sadık kalmaya çalışarak "adımların izlenmesi" önerisinde bulundum.

Alıntıladığım bu cümlelerde, Türkçe öğretmenimiz Abdullah'a rağmen, beni bağışlasın, küstahlık edip, hatalı bir anlatım olduğunu düşünüyorum hâlâ, Barış'ın dikkatini çekmek istedim.

Bunu küstahlık olarak değil daha doğrusunu bulmaya çalışmak olarak düşünüyorum. Yazdıklarım yeterli değilse tartışmayı "dil yanlışları" başlığında sürdürelim diyorum.

abdullah şahin tarafından Nis 9th, 2009 günü 23:14 sularında gönderildi.