Bakma ve Görme Biçimleri

Re: Bakma ve Görme Biçimleri

Eylemci/aktivist meselesinde Türkiye'yi Avrupa'dan ayıran en önemli şeyin "eylemci"ye bakışta olduğunu düşünüyorum. Bizde eylemci, aşağı yukarı "karışıklık çıkarmak isteyen kendini bilmez, sorumsuz insan" olarak algılanır. Çocuğuna "Aman evlâdım hakkını kimseye yedirme, uyanık ol" diye direktifler veren ebeveyn, mesele o hakkı aramak için eylem yapmaya, protesto gösterisi düzenlemeye gelince "Aman evlâdım, anarşik olaylara karışma sakın, yapan yapsın, merak ediyorsan uzaktan izlersin" mevziine çekilmekte beis görmez.

Bir Greenpeace eylemcisi ya da Kızılay gönüllüsüyle okul yemekhanesinde boykot yapan öğrenci arasındaki bağın artık görünmez olmasının bir nedeninin de bu olduğu kanaatindeyim. İlk grup (sosyal sorumluluk) toplum tarafından "gereksiz işlerle uğraşmakla birlikte zararsız" görülürken ikinci grup (hak arayıcılar) sanki protestolarını üniversitelerine, hükümete veya devlete değil de ülkenin insanlarına, "o sırada televizyonları başında olan milyonlara" karşı yapıyormuş gibi muamele görürler.

Hak aramak bile pek hoş karşılanmazken "politik eylem" yapabilmek için herhalde büsbütün zıvanadan çıkmış, akıldan, izandan yoksun olmak gerekir. Politik eylemcilerin "kökü dışarda şer odakları" olduğundan şüpheniz mi var yoksa? Barış'ın eylemci/aktivist ayrımından yola çıkarsak, Türkiye özelinde, toplumun algısı bakımından bu grupların sayısının üçe çıktığını söyleyebiliriz sanırım: 1. sosyal sorumluluk grupları, 2. hak arayıcılar, 3. politik eylemciler.

Sonuçta dönüp dolaşıp Barış'ın söylediği yere geliyoruz: bu grupların pratikleri arasında sanki hiçbir bağ yokmuş, hepsi dert edindikleri bir konuda "eyleme geçmek" saikinden hareket etmiyormuş gibi yapılan ayrımlar bir grubun "zararsız" olduğunu tespit ederken bir diğerini kolaylıkla "haşere" sınıfına sokabiliyor. (Geniş bir yelpazeye yayılmış olan eylem yöntemlerinin de bu algının oluşmasında belirli katkıları olduğunu not etmek gerek belki.)

Durumun Avrupa'da biraz daha farklı olduğunu görebilmek için 1 Mayıs gününün nasıl bir psikolojiyle geçildiğine bakılabilir sanırım. Türkiye'de 1 Mayıs her yıl gergin bir bekleyişe sahne olurken Avrupa'da bu tür bir gerilimden eser yoktur. Her kim katılmak istiyorsa yürüyüşe katılır, şehrin en büyük ve önemli meydanında sloganlar atılır, daha sonra eylemciler işçi bayramını kutlamak üzere mesire yerlerine, barlara, restoranlara akın eder. Özellikle İskandinav ülkelerinde 1 Mayıs'ın en organize katılımcılarının hükümet partisinin destekçi ve kadroları olduğunu görmek hazırlıksız bünyelerde tuzlu çay etkisi yapacaktır. Orada insanların yönetime katılma çabaları normal karşılanırken, Türkiye'de maaş kuyruğunda araya kaynamaya çalışan adam muamelesi görür.

Barış'ın sözünü ettiği tortulaşmış deneyimlere ve sürekli kendini üretip duran politik dilin yıkıcı etkisine daha sonra değinebilmeyi umuyorum.

---

Re: Bakma ve Görme Biçimleri

Eylemci/aktivist ayrımının özellikle Türkiye'de yoğun biçimde tartışılmaya başlanmasının 1999'da Dünya Ticaret Örgütü toplantısı sırasında Seattle'da gerçekleştirilen küreselleşme karşıtı gösterilerle birlikte gerçekleştiğini belirtmeden geçmek olmayacaktı. Bu dönemde kimlik politikalarının sınıfı referans alan politik mücadele geleneğine bir alternatif olarak değerlendirilmesi bu iki eylem biçimi arasında bir karşıtlık olduğu algısını da beraberinde getirmişti. Söz konusu tartışmanın detaylarına burada değinebilmem mümkün değil. Fakat bu aktivist/eylemci ayrılığını gerek yerel gerekse küresel ölçekte belirleyen şeyin bu tartışmalar olduğuna da değinmemiz şart herhalde. "Sürekli kendini üretip duran politik dilin yıkıcı etkisi"ni aslında bu bağlamda ele almak niyetindeydim, ama bu kadar güncel ve yoğun bir tartışmaya hakkıyla müdahil olabileceğim hayli kuşkulu olduğundan konuyu meraklısının ilgisine bırakıyorum.

Diğer taraftan Barış'ın şu cümleleri üzerinde durulmaya değer:

Eylemin kendi bilincinin ortaya çıkması, bana öyle geliyor ki, pek sık rastlanan bir şey değil. Çünkü bu durum gerçekleştiğinde o eylemin yamaçtan aşağı yuvarlanan kaya gibi doğruca hedefine doğru ilerlemeye başlayacağını, önünde durulması çok güç bir momentum yaratacağını düşünüyorum. Eylemin değiştirme/dönüştürme potansiyelinin da ancak bu durumda ortaya çıkacağı kanısındayım. Oysa her eylemin bu potansiyeli barındıracağını iddia etmenin pek kolay olmadığını düşünüyorum. Her eylemin kendine uygun biçimi bulabilmesi için belki de daha en baştan eğitimi reddetmek gerekiyor.

---