Norveç Halk Müzesi

Norveç Halk Müzesi (Norsk Folkemuseum) Norveç'in en büyük kültür tarihi müzesi olarak biliniyor. Oslo'da, Bygdøy Adası üzerinde (2 milyon metrekarelik Kraliyet Çiftliği'ni saymazsak) 140 bin metre karelik alana yayılan bu açık hava müzesi 19 Aralık 1894'te (Norveç o zamanlar İsveç'e bağlı bir ülke olduğundan) İsveç Kralı II. Oscar tarafından kurulmuş. Müze, 1500'lü yıllardan günümüze dek Norveç'te insanların nasıl yaşadığını başarıyla sergiliyor.

Bu yüzlerce yıllık dönemde insanların nasıl alet edevatlar kullandıklarını tespit etmekle kalmayıp, ülkenin dört bir yanından evler de getirmişler müze alanına. Bir köşede 17. yüzyıl Telemark evi, hemen yanında 18. yüzyıl Sørlandet evi, bir sokağın başında 19. yüzyıl işçi evi, karşısında 19. yüzyıl aristokrat evi, sokağın sonunda bir bakkal dükkânı, başka bir sokakta banka, onun arka tarafında, hem eczane hem meyhane olarak işlev görmüş olan, geniş bahçesinde türlü türlü bitkiler yetişen bir dükkân... Evler dönemlere, sosyal sınıflara, köy ya da şehir evi olmasına göre farklılıklar gösteriyor. İçlerinde yine o dönemlere ait alet edevatlar var. Gümüşçü gibi bazı dükkânlarda halen el işi gümüş takılar yapılıp satılıyor.

Gezmek için girdiğimiz evlerden birinde (yukarıdaki fotoğrafta evin tek odası görünüyor) yedi çocuklu bir kunduracının eşini canlandıran bir genç kızla karşılaştık. Bu, müzenin en çok hoşumuza giden yanıydı; yazı çalışarak geçirmek isteyen ortaöğrenim öğrencileri, dönemlere ve sosyal sınıflara uygun olarak giydirilip bu evlerde istihdam edilmişti. Böylece yalnızca evlerin duvarlarındaki süslemeler, masaların üstündeki aletler değil evdeki yaşama dair başka ayrıntılar da ziyaretçilerin ilgisine sunulmuştu. Karşılaştığımız genç kız bize hem dönem, hem içinde bulunduğu ev hem de o evde yaşamış bulunan aile hakkında bilgi verdi. Aristokrat ailesinin hizmetçileriyle, kasap dükkânının sahibiyle, evinde çocukları için krep yapmakta olan kadınlarla, işliğinde çalışmakta olan adamlarla karşılaştık gezimiz süresince.

Müzedeki en ünlü eser 12. yüzyıldan kalma bir ahşap kilise. Aşağı yukarı 3.5 saat süren ziyaretimizin sonlarına doğru yolumuzu düşürdüğümüz ahşap kilise de, diğer yapılar gibi başka bir yerden taşınmış. 1216 senesinde Gol adlı bir belediyelikte inşa edilen kilise 1881 senesinde Norveç Antik Anıtları Koruma Cemiyeti (Fortidsminneforeningen) tarafından satın alınmış. İsveç Kralı II. Oscar, Cemiyet'e finansal yardımda bulunarak kilisenin Bygdøy'de kuracağı açık hava müzesine taşınmasını sağlamış. Taşıma koşulları pek elverişli olmadığından kilisenin Oslo'da (o zamanki adıyla Christiania) yeniden inşa edilmesi ancak 1884'te gerçekleşebilmiş. Yeniden inşa sırasında kilisenin iç yapısı korunurken dış mimarisi için Sogn'daki Borgund Ahşap kilisesi model alınmış.

Müzede bana ilginç görünen şeylerden biri, 20. yüzyıl evlerinin de sergilenmesiydi. Çoğumuzun çocukluğundan, gençliğinden ya da biraz eskice filmlerden aşina olduğu modern tasarımlı evler de müzede başarıyla sergileniyordu. Üç katlı bir apartmandaki daireler 20. yüzyılın değişik dönemlerinden apartman örneklerini temsil edecek biçimde donatılmıştı. 60'lar, 70'ler ve 80'ler benim en çok ilgimi çekenler oldu. Bazı odalarda söz konusu yılların ünlü gruplarının müzikler çalıyor, o dönemlerde elden ele dolaşan plak ve kitaplar rafları süslüyordu. Biraz da aşina olduğumuzdan olsa gerek, apartmanın daireleri arasında dolaşırken söz konusu dönemlerin atmosferini, ruhunu oldukça iyi hissedebildiğimizi düşünüyorum. 80'lerin şimdiden tarih olmuş olması insanı yaşı hakkında düşünmeye zorlasa da vatkalı pembe kazakları ve permalı saçları özlediğimi söyleyemeyeceğim.

Norveç en çok Polonya'dan göç alıyor ama Norveç'teki göçmen nüfusunun önemli bir bölümünü de Pakistanlılar oluşturuyor. Bu nedenle olsa gerek, apartmandaki dikkat çekici örnek evlerden biri de Pakistan göçmeni bir ailenin evi olarak tasarlanmıştı. Göçmenlerin, gittikleri ülkelerde pek hoş karşılanmadığını düşünecek olursak müze yönetiminin bu tavrının kayda değer bir durum olduğunu düşünüyorum.

Hazır etnik azınlıklardan bahsetmeye başlamışken, bu notu Sami'lere değinerek bitirmek yerinde olacak. Müzede, Norveç'in kuzeyinde yaşayan Samilerin kültür tarihine de ayrı bir bölüm ayrılmıştı. Sami nüfusu, aslında dört ülkeye yayılıyor: Norveç, İsveç, Finlandiya ve Rusya. Bayrakları da bu parçalılığı yansıtıyor. Geçmişte etnik nedenlerle baskı görmüş olan Samiler ancak 1989'da kendilerine ait bir parlementoya ve özerkliğe kavuşmuşlar. Kuzeyin çetin koşullarına bir de bölgenin az gelişmişliği eklenince yalnızca müzede sergilenenlere bakarak Samilerin ne denli yokluk içerisinde yaşadıklarını gözümüzde canlandırmamız pek kolay olmuyor. Daha sonra izlediğim Nanook of the North bu nedenle bana müzenin bu bölümünü ve Samileri hatırlatmıştı.

Not çok uzadığı için oyuncak ve kıyafet sergilerine değinemedim. Ama, belki onun yerine Stavanger'deki çocuk müzesi üzerine bir şeyler söyleyebilme şansım olur.

Birkaç Fotoğraf

Bir bakkal/şarküteri dükkânı

Zengin mutfağı

Gümüş işliği

Geleneksel kıyafetlerle dans eden kızlar

Müzeden bi görünüm

Ünlü ahşap kilise

Kiliseden bir detay

Eski bir Sami evinin modeli

Kaynaklar
The Stave Church
Gol, Norway
Demographics of Norway
Sami People