Kafka Öyküleri ve Öykücülüğü

Yapılması gereken şey, Franz Kafka'yı aziz ilan edilmekten korumak; en az bunun kadar önemli bir iş de, Kafka'yı dogmatik aşırılıklara kayanlar karşısında savunmak. Bir aziz değildi Kafka, aziz olmanın çok ötesindeydi: Bir büyük yazardı. Yapıtları da, bir çağın son modası olmanın çok ötesindedir; doğrudan dünya yazınıdır. Thomas Mann'ın deyişiyle, bu yapıtlar '"dünya yazınının en okunmaya değer ürünleri arasında yer alır."

• • •

Çağımız insanının temel sorunu, yani yabancılaşmayı aşmak için birey ile toplumun, Ben ile dış dünyanın birleştirilmesi, Kafka'nın yapıtlarının çekirdeğim oluşturur. Bir toplum teki niteliğiyle, umutsuz bir bireysel başkaldırıyla yabancılaşmış bir dünyanın karşısına dikilmek değil, bir yere alınabilmek, bir topluma ait olmak, böylece de korkudan, yalnızlıktan kurtulmak, Kafka'nın yıkılması olanaksız tutkusudur. Milena'ya yazdığına göre "her şeyi kapsamına alan" korkusu, "belki yalnızca korku değildir, korku uyandırıcı ne varsa tümünden güçlü olan bir şeye duyulan özlemdir..."

• • •

Kafka'nın ezilenlerin tarafını tuttuğu, yorum gerektirmeyecek denli kesindir; buna karşılık onun yöntemiyle betimlenmiş gerçeklik aynı ölçüde yoruma açıktır. Bu yöntem en uç noktadaki öznelciliği, odak noktasında kesintisiz varoluşu, saldırgan gülümseyişin sağladığı uzaktan bakışla Aristophanes, Rabelais, Cervantes, Swift, Nostroy, Karl Kraus gibi ustaların ürünü fantastik gülmece'yle şaşırtıcı bir biçimde birleştirir. Brod'un anlattığına göre, Kafka Dava'nın ilk bölümünü okuduğunda dostları kahkahalarla gülmüşlerdir. "Ve kendisi de o kadar güldü ki, zaman zaman okumayı sürdüremedi... İyi, keyifli bir gülüş değildi bu hiç kuşkusuz. Ama içinde iyi bir gülüşün öğesi de vardı tabii küçümsemek istemediğim, belki yüz tedirginlik öğesinin yanı sıra."

Ernst Fischer, Franz Kafka, (Çev.: Ahmet Cemal), İstanbul, Bilim Felsefe Sanat Yayınları, 1985

Kafka'nın en temel yaşantısını yabancılık, dışlanmışlık, kendi kendine sürgün edilmişlik oluşturur. Günther Anders, «Kafka pro et contra» başlıklı mükemmel araştırmasında şöyle der: «Kafka, bir Yahudi olarak tümüyle Hıristiyan dünyasının insanı değildi. Yahudiliğini umursamayan —ki gerçekte umursamıyordu— bir Yahudi olarak tümüyle Yahudilerden sayılamazdı. Almanca konuşan biri olarak tam anlamıyla bir Çek insanı değildi. Almanca konuşan bir Yahudi olması nedeniyle, tam anlamıyla Bohemyalı bir Alman olduğu söylenemezdi. Bohemyalı olması, tam anlamıyla Avusturyalı olmasını önlüyordu. Sosyal sigorta memuru olarak tam burjuva değildi. Bir burjuva ailesinin oğlu olarak tümüyle emekçiler sınıfına girmiyordu; ama bir büro insanı da. değildi çünkü bir yazar olduğunu duyumsuyordu. Gelgelelirn bir yazar da değildi, çünkü gücünü ailesi uğruna harcıyordu. Oysa «aile çevremde bir yabancıdan bile yabancı yaşıyorum.» (Nişanlısının babasına yazdığı bir mektuptan.)

FISCHER, Ernst. Franz Kafka, (Çev. Ahmet Cemal), İstanbul, BFS Yayınları, 1985: 22-23.