The Reader

Re: Şu Sıralar İzlediklerimiz, Okuduklarımız Üzerine

Altyazı'daki Enis Köstepen'e ait yazıyı okudum. Güzel eleştirileri var Köstepen'in. Ancak sonunda o da değinmiş; film çok ince bir çizgi üzerinde hareket ediyor ve bence alnının akıyla da çıkıyor bu hareketin sonunda.

Örneğin Hitler üzerine (onun insan yönü üzerine) yapıldığı söylenenfilmi izlerken çok kızmıştım ben de ve Köstepen'inkine benzer eleştirilerim olmuştu. Ama Reader'da iş biraz başka. Keza öykü katliamların sorumlusu olan birini değil, kendisine verilen emirlerin uygulayıcısı olan sıradan birini anlatıyor.

Zygmunt Bauman'ın ünlü deneyindeki gibi, burada önemli olan bu kişilerin empati yetenekleri vb. değil, işle kurdukları zorunluluğa dayalı, hiyerarşik ilişki.

The Reader'ın asıl gücününse müthiş dengeli senaryosunda olduğunu düşünüyorum. Bana bir senaryo dersi gibi geldi bütün film. Dramatik yapı öyle güçlü ki, roman uyarlaması olduğunu hemen fark etmiştim.

Re: Şu Sıralar İzlediklerimiz, Okuduklarımız Üzerine

The Reader zorla bana bir yazı yazdırdı. Reader (Okuyucu) ve Der Untergang (Çöküş) karşılaştırması üzerinden bireylik ve kurumlaşma arasındaki çatışmaya odaklanan bir yazı... Düşüncelerinizi bekliyorum.

The Reader - Baris Acar.pdf (NOT: Yazıyı, kimi yanlışları düzelterek, yeniden yükledim.)

Re: The Reader

Sanırım Nurten'in kastettiği farklı bir şey. Hollywood'un gerçekten başarılı olduğu bir alan var: O da bireyi dilediği gibi manipüle edebilmek. Bunu da bazen Eren'in gösterdiği gibi en basit anlamıyla melodram ya da katharsis yapısı kullanarak yapıyor, çoğu zaman da Eisenstein'in ve Rus sinemasının sinema dünyasına katkısı olan "kurgu masası"nda insanın evrenselliğinin ustaca yeniden yaratılmasıyla başarabiliyor.

Bir örnekle bunu açmaya çalışayım:

Bugün, bundan on altı yıl önce okuduğum okulun bahçesindeydim. Öğrencilerin arasına oturmuş bir şeyler içerken, aynen Eren'in yukarıda anlattığı Hollywood katharsisindeki gibi, eski ve yeni görüntülerin üst üste bindiğini, boşluğa dalarak geçmişle bugünü birleştirmeye çalıştığımı gördüm/ düşündüm. Nesneler bulanıklaştı, zaman yavaşladı, sesler birbirine karışmaya başladı. Bir türlü kurtaramadım kendimi bu duygu durumundan. Acaba beni böyle düşündüren gerçekten benim hayalgücüm müydü, yoksa kültür endüstrisi tarafından kodlanmış bir alımlama mekanizması harekete geçerek bana bu tür bir imge tarafından manipüle edilen bir duygu dünyası mı sunuyordu?

Bu soruya, sinema bağlamında da, vereceğim yanıt, "Bu iki yönün birleşiminin, hayalgücünün kurgu masasında yapılmış yerinde bir çözümlemeyle manipüle edici yönde kullanılmasının belirleyici etkisi var," şeklinde olacak. Hollywood'un başardığını düşündüğüm şey bu; eğer ki insani bir olgunun kişiyi insanlıktan çıkartacak şekilde pespaye biçimde sürekli tekrar edilmesine başarı denebilirse.

Re: The Reader

Önceki iletimden benim filmi olumsuz değerlendirdiğim anlaşılmasın. Şuradaki yazımda filmin tartıştığı olgu ve dili üzerinde detaylı olarak durmuştum.

Re: The Reader

Genellemeler konusundaki görüşlerinize tümüyle katılıyorum.

Hollywood ya da, daha doğru bir isimlendirmeyle, popüler kültür ürünü filmleri ifade eden "ana akım" sineması cepheleşme yaratacak kadar karşı durduğum bir alan değil. Bu alan içinde ya da onun olanaklarından ustaca yararlanarak sanatını ortaya koyan pek çok yönetmen, senarist, oyuncu vb. önemli kimlikler var. Böylesi bir genellemeyi kullanma nedenim pratik bir gereksinimden kaynaklanıyor: Avrupa sinemasının ya da "art house" diye nitelenen sanat sinemasının insana dair evrensel problemlere ve sinemanın doğasına odaklanan araştırmacı tutumuna karşın, popüler kültür ürünü filmlerin bu dünyanın yarattığı olanakları kendi lehine ustaca kullanarak insani duyguları sömürecek şekilde sürekli aynı öğünü sofraya sürmesi.

Elbette bu konu tek tek yönetmenler, hatta filmler özelinde ve karşılaştırmalı bir biçemle ele alındığında gerçek anlamda ne demek istediğimi anlatacak sonuçlar verebilir bize. Bu filmle ilgili yaptığım çalışma da bir parça bu kırılma anına odaklanıyor aslında.

Re: The Reader

Altyazı dergisi yazıyı yayımlarken de aynı noktada bir soru sormuştu; tartışmıştık. Çok kritik bir laf aslında ettiğim. Dolayısıyla kısa bir yol yok bu düşüncemi anlatmaya çalışmanın. Yalnızca, girizgâh anlamında, kısaca şunu söyleyebilirim: Sosyolojik bakış hep tarihsel gecikmişlikle hareket eder. Olayların birbiri ardına nasıl dizildiğinin bilgisiyle neden-sonuç ilintileri kurarak, istatikler yaparak varolanı yeniden biçimlendirir. Ancak olaylar olmaktayken sosyoloji basiretsizdir; hiçbir aklı başında sosyolog, örneğin bir devrim sürecinde, şimdi şöyle bir yol izlemeliyiz demez (Amerika'da ve sosyal-psikoloji alanında böyle çalışmalar var; ancak bunların da derdinin ortamı manipüle etmek olduğunu düşünüyorum. Comte'un çalışmalarının tarihe yön vermek gibi bir karakter taşıdığı düşünülürse aslında sosyolojinin geneline yayılabilecek tehlikeli bir yaklaşımdır da bu. Zaten sosyolojinin doğumuna ilişkin de böyle bir şerh hep düşülür: Zaten bütün sosyal bilimlerin içinde tarihsel-toplumsal analiz varken neden sosyloji gibi ayrı bir disipline gereksinim duyuldu ki?). Dolayısıyla, insan ruhunu anlamak, o andaki karar mekanizmalarını çözümlemek sosyolojinin ellerine bırakılırsa epey kuru ve gerçekte kişinin içinde bulunduğu duruma dair hiçbir şey söylemeyen analizler çıkar ortaya. Bu film de İkinci Dünya Savaşı'na ilişkin böylesi bir yönün iyi altını çiziyor kanımca.

Re: The Reader