Necati Cumalı Yaşamı ve Yapıtları

12 Ağu 2008

eren

Necati Cumalı edebiyata yalın şiirlerle ve güçlü Sabahattin Ali etkileri taşıyan hikayelerle girmiş, giderek özgün bir soluk oluşturmuş usta bir Türk edebiyatçısıdır.

1921 yılında bugün Yunanistan sınırları içinde bulunan o dönemin Rumeli Vilayet-i Celilesine(Manasdır'a) bağlı ve Cuma beyleriyle meşhur olan Cuma kazasında doğmuş, ailesi 1923 Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi kapsamında Türkiye'ye göç ederek İzmir'in Urla ilçesine yerleşmiştir. Ortaöğrenimini İzmir Atatürk Lisesi'nde (1938), yüksek öğrenimini ise Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde (1941) tamamlamıştır. Ankara'da Toprak Mahsulleri Ofisi'nde (1941-1942), Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü'nde (1945) çalışmıştır. Askerlik sonrası Urla ve İzmir'de avukatlık ve memurluk yapmıştır (1945-1957). 1957-1959 yıllarında Türkiye'nin Paris Büyükelçiliği Basın Ataşeliği'nde çalışmıştır. 1959 - 1963 yıllarında İstanbul Radyosu'nda redaktörlük yapan Cumalı, sonraki yıllarda yaşamını roman ve oyun yazarlığı ile sürdürdü. 10 Ocak 2001 tarihinde yakalandığı karaciğer kanserinden kurtulamayarak İstanbul'da hayata veda etti.

1940'lardan itibaren Varlık, Servet-i Fünun - Uyanış, Yeni İnsanlık gibi dergilerde şiirler yayımlamıştır. İlk kitabı Kızılçullu Yolu 1943 tarihlidir. İkinci kitabı askerliği esnasında terhisine yakın geçirdiği "zehirli sıtma" hastalığı yüzünden gönderildiği hava değişikliğinde yazılmış olan Harbe Gidenin Şarkıları'dır (1945). 1945 yılından itibaren şiir, öykü, roman ve tiyatro türlerinin hepsinde birden ürün veren Necati Cumalı, zaman zaman deneme alanına da el atmıştır.

Eserleri

Şiirleri
1943 Kızılçullu Yolu,
1945 Harbe Gidenin Şarkıları,
1947 Mayıs Ayı Notları,
1951 Güzel Aydınlık,
1954 Denizin İlk Yükselişi (İlk üç kitabı ve yeni şiirleri),
1955 İmbatla Gelen,
1957 Güneş Çizgisi,
1968 Yağmurlu Deniz (Son iki kitabı ile yeni şiirler),
1970 Başaklar Gebe,
1974 Ceylan Ağıdı,
1980 Aç Güneş,
1981 Bozkırda Bir Atlı,
1982 Yarasın Beyler.
Cumalı'nın şiirlerinden örneklere buradan ulaşabilirsiniz.

Hikayeleri
1955 Yalnız Kadın,
1956 Değişik Gözle,
1962 Susuz Yaz, (Kitaba adını veren ilk öykü Metin Erksan tarafından 1963'de beyaz perdeye aktarılmış ve büyük başarı kazanmıştır, ayrıca oyunlaştırılarak İstanbul Şehir Tiyatroları'nda sahneye konulmuştur (1968).
1969 Ay Büyürken Uyuyamam,
1976 Viran Dağlar: Makedonya 1900,
1976 Kente İnen Kaplanlar.

Romanları
1959 Tütün Zamanı (Zeliş adıyla 1971),
1973 Yağmurlar ve Topraklar,
1974 Acı Tütün,
1975 Aşk da Gezer,
... Susuz Yaz.

Oyunları
1959 Mine,
1959 Oyunlar I (Boş Beşik, Ezik Otlar, Vur Emri),
1969 Oyunlar II (Susuz Yaz, Tehlikeli Güvercin, Yeni Çıkan Şarkılar),
1969 Oyunlar III (Nalınlar, Masallar, Kaynana Ciğeri),
1969 Oyunlar IV (Derya Gülü, Aşk Duvarı, Zorla İspanyol),
1973 Oyunlar V (Gömü, Bakanı Bekliyoruz, Kristof Kolomb'un Yumurtası),
1981 Oyunlar VI (Mine, Yürüyen Geceyi Dinle, İş Karar Vermekte, Yaralı Geyik).

Denemeleri
1971 Niçin Aşk,
1976 Senin İçin Ey Demokrasi,
1982 Etiler Mektupları.

Günce
1987 Yeşil Bir At Sırtında

Ödülleri
1957 Sait Faik Hikaye Armağanı (Değişik Gözle adlı kitabıyla)
1969 Türk Dili Kurumu Şiir Ödülü (Yağmurlu Deniz adlı kitabıyla)
1984 Yeditepe Şiir Ödülü (Bütün Şiirleri I ile)

(Kaynak)

Kategori:

Necati Cumalı

Necati Cumalı İle Yaşanmışlık Üzerine

Tanıklara başvurarak konuşmasını sevmem. Bu kez kuralı bozacağım. Rilke, "aşklar yaşayacaksınız, uzun yolculuklara çıkacak, ülkeler kentler göreceksiniz, büyük acılar çekecek sevinçler duyacaksınız, ancak ondan sonra gerçekten değerli beş on dize belki kendini size verir" der. Örnekler vereyim kendimden:

1946 yılında sevgili Cahit Sıtkı Tarancı ile birlikte kiraladığımız bir odada oturuyorduk. "Güneş Saati"ni ilk ona okumuştum: "Neredeysen uzat ellerini/ Başım dönüyor" dizeleriyle biten şiirimi. Cahit, o şiiri sık sık okuturdu bana. Bir seferindeki gülüşünü, "Necati Necati, nereden bulursun bu değişik sözleri?" deyişini hâlâ görürüm, duyarım...

Sonradan Ataç, Akbal, çok sevdiler o şiirimi. Değişik yazılarında andılar, değerlendirdiler. Cahit’in sorusuna bir bakıma karşılık vermiş oldular. Burada kısaca açıklayayım o şiirimdeki gerçeğin payını:

İlkokulda öğretmenimiz dört köşe kesilmiş küçük mukavvalar, incecik tellerle güneş saatleri yaptırırdı bize. Bu birinci olay.

1946 yazında Urla’da yıllık iznimi geçiriyordum. Sevdiğim kadından uzaktım. Müthiş özlüyordum. Bir gün Urla iskelesinde, deniz kıyısında sazdan bir kahvede oturuyordum tek başıma. Gölgeler önümde yer değiştiriyordu. Başka bir şiirimde "İnce soluk bir duman gibi mavi" dediğim o kadını özlüyordum yine. Şiir oracıkta geldi buldu beni. Kahvede dolaşan kimsesiz kedi gibi sokuldu, ayaklarıma süründü...

Sıcak bir yaz günü, Teşvikiye’nin o dik yokuşlarından birinde, iki tekerlekli bir arabayı iterek çıkaran, dondurma satan yaşlı adamla küçük torununu tanımasaydım "Gezgin Satıcı Kızın Ezgisini" yazamazdım.

"Karabatak" İzmir’de dayımın yalıdaki evinde pencereden denize bakarak geçirdiğim üzünlü kışların birikimi. Aç Güneş’te ne kadar şiir varsa, böyle yaşamımda hepsinin kaynaklandığı bir olay vardır. Son bir örnek daha vereyim: Kızılçullu Yolu'ndaki "Yaz Geceleri"ni çok severim. 13 dizelik kısa bir şiirdir. Hemen her dizesi yaşamımdan bir anıyı, bir izlenimi yansıdır o şiirin. O anıların neler olduğunu şiiri okuyanlar açıkça göreceklerdir...

Necati Cumalı (Türk Dili Dergisi, Şubat 1981)

(Kaynak)

eren tarafından Ağu 12th, 2008 günü 21:14 sularında gönderildi.

Ay Buyurken Uyuyamam'daki Sifat Tamlamalari

Internet'te kisa bir arastirmadan sonra Zeynep Enhar Korkmaz'in Necati Cumalı’nın “Ay Büyürken Uyuyamam” Adlı Öykü Kitabındaki Sıfat Tamlamalarının İncelenmesi baslikli yuksek lisans tezine rastladim. Bu uzunca metnin bizim oyku degerlendirmelerimiz uzerinde dogrudan bir etkisi olacagini sanmiyorum. Ancak yine de pdf formatinda indirip zipleyerek buraya aktariyorum. Belki bir meraklisi cikar.

Indirmek icin tiklayin:
[attachment=0]ay_buyurken_uyuyamam_sifat_tamlamalari.zip[/attachment]

Ek	Boyut
ay_buyurken_uyuyamam_sifat_tamlamalari.zip	1.29 MB

eren tarafından Ağu 12th, 2008 günü 21:24 sularında gönderildi.

Cumalı'nın Cinselliğe Bakışı

"Yaa ,böyle işte! O kırların, bağ kütüklerinin dili olsa da söylese. O sabahın çiğini emmiş, yeni yeni kuruyan otların, çimenlerin yaz günü yün yataklardan sıcak bağ topraklarının tadını hep çıkardım!"

Necati Cumalı'nın Pan hikayesinin kahramanı deşteman (kır bekçisi) Yusuf Dede böyle söyler. Aynı temayı işleyen hikayelerin bir kitapta toplanması ilgi çekici bir bütünlük ortaya koymaktadır. Necati Cumalı bu kitabında Batı Anadolu'nun cinsel yaşamından kesitler ortaya koymaktadır. Bu sorunu her yönüyle ve çeşitli katlardan kişilerle ele aldığından zengin bir kişi sergilemesi ortaya çıkmaktadır. Kimi zaman "Çizme Delil Sayılmaz", "Mısırlar Kımıldıyor"da olduğu gibi ince bir alaycılıkla, kimi zaman da "Acı" ve "Helvacı Güzeli"nde olduğu gibi hüzünlü bir duyarlılıkla kasaba ortamı yansıtılmaktadır. Hikayelerin eksen noktası olarak kadın seçilmiştir. Anadoluda kadın kavramına karşı takınılınan tavrı, kadını isteği dışında bir yerlere sürükleme eğilimi , abartmalarla, okuyucuyu gıcıklamalara kaçmadan vermektedir. Cumalı'nın, Batı Anadolu'daki durumu bunca gerçekçi bir tututmla anlatmasının, hiç kuşku yok,buralarda yıllarca süren bir avukatlık yaşantısına bağlamak gerekmektedir. Ayrıca hikayeci, konuyu işlerken haksızlıklara ve bozukluklara karşı kadının başkaldırısını da bize iletmektedir.

Olayların çıkış noktasını sadece cinsellik olarak nitelendiremeyiz. Bunların nedeni töreseldir, ekonomiktir ya da her ikisi bir aradadır. Yarattığı sahneler bazı sorunların büyük okuyucu çoğunluğu tarafından anlaşılmasını sağlamak amacıyla aracı olarak kullanılmaktadır. "İğneci", "Vasfiye" hikayelerinde, kendi hikaye çizgisini başarıyla aşan tipler yaratmıştır.

Büyük bir okuyucu çoğunluğu ilk okuyuşta bu hikayelerin birer cinsel hikaye olduğu kanısına varabilir, ama ilerledikçe bunların kendisini düşündürmeye yönelttiğini, hatta cinsellik duygusunu ikinci plana atmak zorunda kaldığını farkedecektir. Özellikle "Uzun Bir Gece" hikayesi sevmediği bir erkekle evlendirilenbir kadının bir gecelik yasak aşkının serüvenidir. Ama kadın güven arayan bir yaratık olarak tekrar kocasına dönecek ve o bir gecenin acı anısını saklayacaktır.

Cumalı'nın hikayeleri içinde özellikle Vasfiye, Pan, Hovarda anılması gerekenlerin başında gelmektedir.

M. Cevdet Anday, ilk baskısı üzerine yazdığı bir yazıda şunları söylemektedir: "Gerçeği yeniden yaratabilme gücünde olan sanatçı neden gereksesin söylevi? Ama bu öykülerde en güçlü söylevin veremeyeceği bir gerçeklik duygusu tütmektedir. Bu duyguyu, yazarın yan tutmasından, kayıtsızlığından değil, insancıllığından geliyor; böylece de insan "suçsuzdur" diyen bir mırıltı duyuyor öykülerin yanı sıra, o insanları, o yerleri tanımak ilgisini uyandıran sevgi dolu bir ses."

Necati Cumalı'nın kitabı sizi sıkmadan, ince bir alayla candamarınız olan bir soruya yöneltecektir." 1971

Doğan Hızlan - Yazılı İlişkiler - Altın Kitaplar - 1983

Cihan Başbuğ tarafından Ağu 22nd, 2008 günü 11:10 sularında gönderildi.