Vaslav Nijinski ve Öyküleri

Vaslav Nijinski(1890-1950), gelmiş geçmiş en büyük bale sanatçısı olarak anılır.

Söylenenlere göre, bale sanatı, o gün bugün böylesi bir şöleni bir daha yaşamadı. Geçirdiği ağır şizofreni, sanat yaşamını sürdürmesini engelledi. Büyük dansçı, 19 Ocak-4 Mart 1919 tarihleri arasında, tedavi gördüğü İsviçre’nin Saint-Morits kentindeyken bir günlük gibi üç defter doldurdu.

Ferit Edgü, yarım yüzyıldır ilgilendiği Nijinski’nin, bu defterlerinin ailesi tarafından makaslanmamış son baskısını okuduğunda, kendi Nijinski’sinin son öykülerini yazmaya düşledi. Hem kendisinin hem Nijinski’nin olan öyküleri.

Nijinski bir dansçıydı, ama Nietzsche’lerin, Hölderlin’lerin, Van Gogh ve Antonin Artaud’ların, Nerval’lerin ve kendisiyle aynı dönemde, bir başka İsviçre tımarhanesinde yaşayıp ölen Robert Walser’in soyundan bir sanatçıydı.

Onu sahnede görmüş olabilecek yaşta değilim. Gördüğüm, dönemin birkaç siyah-beyaz filmi, dans sanatının, gelmiş geçmiş en büyük efsanesini yansıtmaktan uzak filmlerdi.

Onun dansını, daha çok, gözlerimi kapayıp düşledim ve bu dansla Rimbaud’nun(yalnız onun) şiiri arasında bir koşutluk kurdum.

Yokeden ve yücelten; karartan ve ışıldayan; susan ve gürüldeyen insanoğlu yaşamının yoğun karanlık noktasında parıldayan ve susarken konuşan, haykıran bir dans.

Vaslav Nijinski’nin trajik yaşamı, dans sanatıyla uzaktan yakından ilişkisi olmayan benim, ta gençlik yıllarımdan beri niçin ilgimi çekmiş olabilir?

İtiraf edeyim ki açıklayamıyorum.
…

Nijinski’nun bu defterleri 19 Ocak-4 Mart 1919 tarihleri arasında yazdığı sanılıyor. Bir buçuk ayda doldurulmuş bu sayfalar bir şizofrenin sabuklamarı olarak da okunabilir; bir yaşamın bire bir tanıklığı olarak da.

Ben Nijinski adındaki bir dansçının içdökmeleri olarak okudum. Onlardan seçtiğim kimi parçaları “aktarırken” de resim sanatıyla ilgili bir yöntemi kullandım.

Meraklıları bilir: Rönesans’tan günümüze, ressamlar, zaman zaman kendilerinden önceki ustaların yapıtlarına başvurmuşlardır, kopya ederek onların yaratma süreçlerini izleyip sanatı öğrenmek ya da yorumlayıp(bir yapıttan yola çıkıp) kendi resmini, resimlerini yaratmak için.

Picasso, birçok konuda olduğu gibi bu konuda da olağanüstü bir örnektir:

Rembrannt’ın, Goya’nın, Manet’nin bir resminden yola çıkıp yüzlerce Picasso yaratmıştır.

Yazın alanında da, antikiteden bu yana, böylesi esinlenmeler eksik değil. Dünya yazınının başyapıtları Don Kişot’lar, Gargantua’lar ve Shakespeare’in hemen hemen tüm oyunları bunların başında gelir.

Benim, Nijinski Öyküleri başlığını verdiğim bu metinlerde izlediğim yol, ne picasso’nun Manet’nin Çayırda Öğle Yemeği tablosuna bakarak yarattığı altmış küsur resim, ne de Melih Cevdet’in, Gılgamış Destanı’ndan yola çıkarak yarattığı Ölümsüzlük Ardında Gılgamış’ta izlediği yol oldu.

Benim izlediğim yol, resim sanatı örneğini devam ettirirsem, diyebilirim ki, merceğimi karşımdaki resmin belli bölgelerine çevirmek oldu. Bu aynıtıları alıp büyüttüm. Kısacası bir ayrıntı seçip onu çerçevelemekten ve onlara birer ad vermekten başka bir şey yapmadım.(Elimde olmadan, defterlerde yer almayan birkaç metin ekledim. Umarım, Nijinski’nin anısı beni bağışlar.) Bu nedenle de onlara, gerçek sahibinin adını verdim: Nijinski Öyküleri.