Poe ile Diyaloglar

Limandan yükselen yosunla karışmış ahşabın çürümüş kokusu Baltimore’u baştan aşağı sarmıştı. Yağmur yeni başlamıştı ama şimdiden lağımlardan taşmış keskin kokulu kanalizasyon sularına eşlik eden fareler basmıştı ortalığı. Büyük yazarla buluşacağımız kafetaryaya üç blok uzaklıkta otuyordum. Yine de erkenden, heyecanla çıkmıştım evden. Kafeteryada tek tük müşteri vardı. Garsona kahve söylerken içine brendi eklemesini de işaret ettim. Biraz olsun rahatlamaya ihtiyacım vardı doğrusu. Eline yeni yeni kalem almaya başlamış genç bir yazar adayı için, bir dost aracılığıyla da ayarlanmış olsa, böyle bir röportaj fırsatı inanılmaz bir şeydi. İçkinin etkisiyle cesaretimi iyice toplamış olmama karşın, Poe kapıda belirdiğinde kafamdaki bütün sorular uçup gitmişti sanki. İşte büyük yazar, büyük eleştirmen, büyük adam, gözlerinde kapkara düşünceler karşımda duruyordu.

Kendime defalarca “Sakın böyle başlama!” diye tembih etmiş olsam da istemsizce en salakça sözcükler ağzımdan dökülüverdi:

“Neden düzyazı?”

Yüzüme bakmadan garsona bir şeyler sipariş etti. Getirdiği içeceği bir seferde bitirdi. Bir eliyle boş bardağı çevirirken gözlerini “Şimdi, başla!” der gibi bana dikti.

“Yazmaya nasıl başlamalı genç bir yazar?”

Başta yaptığım uygunsuz giriş karşısında aldığım duygusuz ve keskin cevap beni kendime getirmeye yetti. Tüm gücümü toparlayıp konuyu istediğim yere getirdim.

“Sanatsal türler söz konusu iken zamanı nihai bir ölçüt olarak almak ne kadar doğru sizce? Eserin özüne bakmak gerekmez mi önce?”

Yüzünden belli belirsiz bir tebessüm geçmiş gibi hissettim.

Yanlış anlamadıysam, şiirden değil, romandan söz ediyorsunuz öyleyse?

Peki, bu şiirde sağlamaz mı?

Peki ya mitolojiye konu olmuş destanlar için ne diyeceksiniz?

"Sizi çok anladığımı söyleyemeyeceğim. Bununla birlikte şiiri düzyazıya yeğliyor gibi konuşuyorsunuz."

"Nesre karşı çıktınız, anladığım kadarıyla şiire de öyle. Peki, genç bir yazar için hangi türü önerirsiniz?"

"Şimdi anlıyorum. Hikâyeyi şiir ve romanın arasında bir tür olarak görüyorsunuz. Sizce okuma sürecinin bölünmemesi mi burada tek ilke?"

"Tek etkiyi yaratmak için zamanın kesintisiz kullanılması; ilginç. Peki nereden anlayacağız bu etkinin bozulmadan işlendiğini?"

"Yazar daha yola çıkarken nereye varacağını biliyor olmalı diyorsunuz yani?"

"Böylesine bir bütünlük mümkün mü? Okuduğum hiçbir romanda böyle bir etki anımsamıyorum."

"O zaman hikâye için ayırt edici nokta kısa olması, doğru mu?"

"Uzun hikâye, o zaman?"

"Anlıyor gibiyim. Şiirle arasındaki fark nedir o zaman kısa hikâyenin?"

"Hakikat ve güzellik arasında koyduğunuz ayrımı hiç düşünmemiştim."

Konuşmanın burasında yüzüme muzipçe baktı. Kendimi kaptırdığım konuşma tonundan uyanıp sorularıma devam ettim.

"Öyleyse hikâye şiirden üstündür diyebilir miyiz?"

"Daha mı basit yani?"

Gözlerini tavana kaldırdı. Derin bir iç çekişle birlikte ahşabı koklar gibi burun delikleri açıldı. Toyluğumla onu tahammül sınırlarını zorladığımı hissetmiştim.

Türler arasında hiyerarşi mi kurmaya çalıştığını, hikâyeyi övmeye mi yoksa yermeye mi çalıştığını çok anlamadan alık alık yüzüne bakakalmış olmalıyım. “Gençsiniz daha, deneyiniz.” gibi bir şeyler geveledi ağzında. Yanından geçen garsonun tepsisinden brendi kadehini kaptığı gibi bir dikişte bitirdi. Kalkmaya hazırlandığını fark edince, alelacele son sorumu sordum:

"O zaman ne yapmalıyım üstad?"

İyice hızlanmış sağanağın altında paltosuna sarıldı, birisiyle randevusu varmış gibi emin ve çabuk adımlarla uzaklaştı. Ryan's Inn’in sokağına girerken ustanın fötr şapkasını masanın üzerinde unuttuğunu fark ettim. Poe’dan bir daha haber alan olmadı. Ben de, ustaya saygım icabı, bu kötü yapılmış röportajı hiçbir yerde yayınlamadım, şimdiye dek.

Belki bir gün fötr şapka kendi dilinden konuşmak isterdi.

Röportaj: Seçkin Dedalus ve Edgar Allan Poe

Alıntılar: POE, Edgar Allan. “Nesir Diliyle Yazılmış Hikâyede Bir Etki Yaratmanın Önemi Üzerine”, Hikâye Sanatı Üstüne Yazılar, (Yay. Haz. Bülent Aksoy; Çev. Fatma İdin), İstanbul: Pan Yayınları, 2009, s. 15-17.