Osmanlı Tarihi
Nereden kaynaklandığını şimdi hatırlamıyorum, ama son zamanlarda Osmanlı Tarihi okumak istedim. Muhtemelen bu konudaki bilgi eksikliklerimi gidermek, oradan da Cumhuriyet tarihine doğru zamanı takip etmek gibi bir saikle bu mesele düştü zihnime. Neyse efendim, ben de elimden geldiği (ve taşıma kapasitem elverdiği) ölçüde Osmanlı tarihi kitaplarından bir demet alıp koltuğumun altına okumaya başladım. Daha işin başındayım, ama iş bittikten sonra haber vermektense, belki ilgi ya da bilgi sahipleri serüvenimi paylaşmak, ona katkıda bulunmak isteyebilirler, diye düşünerek haber edeyim dedim. Elimdeki ilk kitap çıktığı günden beri hep aklımın bir köşesinde durmuş olan, ama bir türlü okuma zamanı yaratamadığım Yediyüz, Osmanlı Beyliği'nden 28 Şubat'a: Bir Devlet Geleneğinin Anatomisi (Fikret Başkaya). Bendeki kitap Özgür Üniversite Kitaplığı (Maki Basın Yayın) tarafından 2007 yılında basılmış (ilk baskısının Doz Yayınları tarafından yapıldığını anımsıyorum). Yakında kitaptan alıntıları bu başlık altından paylaşmaya başlayacağım. İlânen duyurulur.
Re: Osmanlı Tarihi
Yediyüz'le ilgili okuduğum tek eleştiri Attila Aytekin'in Praksis dergisinde yayımlanan kitap eleştirisiydi. Kitabı henüz bitirmeden eleştiri yazısını yeniden okumanın yararlı olacağını düşündüm. Aytekin'in itiraz ettiği noktalara geçmeden kitapla ilgili genel bir bilgi vermeye çalışayım. Başkaya'nın, kitabın alt başlığında ("Osmanlı Beyliği'nden 28 Şubat'a: Bir Devlet Geleneğinin Anatomisi") da açık ettiği temel tezi, Osmanlı ile Türkiye Cumhuriyeti arasında bir kopuş değil, bir süreklilik ilişkisi olduğu. Tezini desteklemek amacıyla Osmanlı devlet geleneğini (ve onun da Bizans devlet geleneğinden devşirdiklerini) genel hatlarıyla açıklayarak günümüze kadar gelirken, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunun "devrim" demeyi hak edecek köklü bir dönüşümü beraberinde getirmediğini de söylüyor. Bu kapsamda gerek Osmanlı'nın gerekse Türkiye Cumhuriyeti'nin ekonomik ve siyasal yapıları hakkındaki çözümlerini de derinlemesine aktarıyor.
Aytekin, kitaba yönelik eleştirisini üç temelde kurgulamış. Öncelikle kitabın metodolojisinin bir "devlet geleneği" soyutlamasından yola çıkarak tarihteki kurum, uygulama ve ideolojileri tarihsel ve toplumsal bağlamlarından yalıtma tuzağına düştüğünü, ikinci olarak da Başkaya'nın Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti'ndeki üretim tarzı çözümlemelerini tutarlı bir zemine oturtmakta sıkıntı çektiğini belirttikten sonra, son olarak, süreklilik/ kopuş tartışmasında kitapta yönetici elitlerin tarihi gelişmenin tek anlamlı öznesi olarak ele alınmış olduğu ve Osmanlı'da II. Mahmut'la başlayan 'reform'/ 'yenilik' döneminin sömürgeleşme-kompradorlaşma kavramlarına indirgenerek hata edildiği eleştirisini dile getiriyor.
Yediyüz, Aytekin'in yerinde eleştirilerine rağmen dikkat çekici bir kitap. Bir yerde benim Osmanlı tarihi konusundaki okumalarımı Osmanlı'nın son dönemine, İttihat ve Terakkî'ye ve sonrasına yöneltmeme de neden oldu. Kitaptan alıntılamak istediğim bölümleri aktarmayı sonraki bir zamana bırakıyorum şimdilik.
Re: Osmanlı Tarihi
Bu konuda Niyazi Berkes'in Türkiye'de Çağdaşlaşma adlı kitabı da epey aydınlatıcı olur...
Re: Osmanlı Tarihi
Türkiye'de Çağdaşlaşma, gördüğüm kadarıyla sıkça atıfta bulunulan bir kitap. Ne yazık ki elimin altındakiler arasında yok şu anda. Muhtemelen bir sonraki dalgada (hani Ergenekon dalgaları var ya) edineceğim kitaplar arasına şimdiden ekledim bile. Teşekkürler...
Re: Osmanlı Tarihi