Küreselleşme ve Yeni Sol

Bakırköy Yunus Emre Kültür Merkezi'nde, Monokl Yayınları tarafından düzenlenen Filozoflarla İstanbul kapsamında 11-12 Ekim 2013 tarihlerinde düzenlenen bu konferansın konukları Alain Badiou ve Slavoj Zizek. Konferansın ilk ayağı dün yapıldı ve Alain Badiou söz aldı. Gezi Direnişi merkezinde yapılan konuşmaların oldukça ufuk açıcı olduğunu söyleyebilirim.

Bu noktada ben de aldığım notları buradan sunayım istiyorum. Notlar oldukça parçalı olmakla birlikte genel bir kanıya ulaşmak noktasında yardımcı olacaktır diye düşünüyorum.

Fotoğraf, BirGün gazetesinin internet sitesinden alındı.

Konferans, Volkan Çelebi ile başladı. Gezi Direnişi ve direnişte hayatını kaybeden herkes için, 'haksız yere vurulanların' anısına çok büyük alkışlar koptu. Konferansın ilk konuşmasını da Alain Badiou'nun isteği üzerine, 'yaşananların içinde olan' Ahmet Soysal yaptı.

Ahmet Soysal

• Direniş, bir özneyi değil; özneler-arası heterojen bir birliği kendiliğinden doğurur. Belki burada iki direniş tipinden söz edebiliriz: Vietnam'da ve Fransa'da gördüğümüz organize, silahlı bir direniş ve Gezi'de yaşadığımız şiddetsiz ve barışçıl bir direniş.
• Gezi direnişçileri, kendilerini meşru bir muktedir gören bir özne olarak yasa-dışı bir eyleme girişmiştir. Bu 'yasadışılık'ta var olan meşru muktedirlik duygusu direnişçilerin sahip olduğu haklılık duygusundan ileri gelmektedir.
• Gezi, ardında yeni kıvılcımlara gebe olabilecek bir kalıntı bıraktı.
• Ayaklanmada bireyler, sıradan zamanda var olmayan bir varoluş doğurur. Heidegerci anlamda internet, dünyada oluşun bir eşiği hâline gelmiştir.
• Ancak elbette ki Gezi Direnişi de beraberinde kimi sorunlar doğurmaktadır. Bu gibi sorunlardan birisi isyan metafiziğine düşerek ayaklanmaları salt siyasal kazanımlara bağlamaktır. İkinci olarak tek başına küreselleşme bir ayaklanma yaratamaz. Bütün dünya için genel bir karşıt doğuramaz çümkü ülkelerin özel koşulları, bu küreselleşme meselesinin her ülkede aynı biçimde tezahür etmesini engelleyecektir.
• Direnişe dair söyleyeceklerimizden birkaçını da şu başlıklarda toplayabiliriz:
  1. Direniş, mevcut iktidarın otoriter tavrına yönelik bir tepkidir. Kemalistler direnişi bir laiklik tasası olarak almış; liberaller ise özgürlük tasası olarak görmüştür.
  2. İşçi sınıfı, KESK ve DİSK'in cılız çabaları haricinde pasif kalmıştır.
  3. Direniş sürecinde Aleviler oldukça öne çıkmıştır.
  4. Kürt Muhalefeti, ayaklanma süresince sinik bir tavır takınmıştır.
  5. Burjuvazinin bir kesimi, iktidarla karşı karşıya kalmıştır ancak bunun uzun vadeli olması beklenemez. Burjuvazi bir ayaklanmanın aktörü olamaz.
  6. Sosyal İslamcılar kisvesi altındaki Antikapitalist Müslümanlar direnişe sirayet etmiş ve adeta bir şov yapmıştır. Bunun eleştirilmesi gerekmektedir.
  7. Direnişte küçük burjuva ve lümpen proleterya kökenli gençler çoğunluktaydı.
  8. Feministler, eşcinseller ve ekolojistler, direnişte marjinal kalmıştır.
• Bütün bunların ötesinde Gezi'de avangart bir yönetimden söz etmek mümkün olmayacaktır. Bu durum, yönetimin otoriterizme kayabilme olasılığını önlemiş olmakla birlikte direnişin sürekliliğini koparmıştır.
• Kendiliğinden ayaklanmalar bir özgürlük isteğidir; bu noktada çoğul ve içkin bir özgürlük deneyimini doğurur: liberterdir.
• Ancak özünde her ayaklanma, komünist ve anarşisttir.

Alain Badiou

• Öncelikle, tüm dünyaya esin kaynağı olan ve size, Türk halkına ait olmakla birlikte bütün dünya için oldukça teşvik edici olan direnişinizi kutluyorum. Normalde halk, devletten korkar; oysa siz, devletin halkından korkmasını sağladınız. Gezi yalnızca siyasi bir ifade değil, aynı zamanda sesi her yerde duyulan yeni bir Türkiye'nin de işaretidir.
• Direniş nedir? Direniş, toplu olarak reddetme, kabul etmeme iradesi; bir başka dünyayı isteme iradesidir. Evrenseldir çünkü farklı kimliklerin eşit bir biçimde birleşmesini doğurur. Yeni bir yaşam biçimidir; diğer kimliklerle iletişime geçme eylemidir: teklik ve birlik arasında yeni bir birliktelik umudu, yeni bir varoluştur.
• Direniş yeni, kolektif bir öznenin ortaya çıkmasıdır. Bir özneyken hepimiz bir kimliğe bağlı olmak zorundayız ama direniş, eski kimliklerin de ötesine geçen bir özne yaratma işidir.
• Peki, direniş sorun yaratmaz mı?
• Direniş, içinde kimi olumsuz şeyleri barındırır. İnkâr sayesinde yeni bir özne kendini ortaya koyar. Bu özne yaratıcılığını kullanmak durumundadır. Yani, sadece olumsuz bir protesto olarak kalamaz ki şu anda da dünyada direnişlerin en temel sorunu budur.
• İstenmeyenin ötesinde ne isteniyor, ortaya konulmalıdır. Aksi takdirde devlet kendisini yeniden sahaya sürer ve muktedirliğini tekrar hissettirme olanağı bulur.
• Direnişler için hep aynı kelimeyi kullanıyoruz: özgürlük. Ancak belki de özgürlük, olumsuz bir kelime. Bunu şu yüzden söylüyorum: olumsuzluktan olumluluğa geçmek gerekiyor. Bütün direnişlerin olumlu boyutu özgürlüğün ve kimliklerin ötesinde 'eşitlik'tir.
• Direniş olayı biter bitmez kimlikler geri geliyor; asıl önemlisi kimliklerin alandaki eşitliğinin sürekli kılınmasıdır. Eşitlik yoksa özgürlük de yoktur.
• Bu sebepten dolayı size bir sözüm var: 'Bu eyleminizi iyi muhafaza edin!'

Alain Badiou ve Ahmet Soysal

Soysal: Gezi Parkı'nda şunla karşı karşıya kaldık. Direnişten herhangi bir yönetimi çıkmadı. Sizin bu konudaki fikriniz nedir? Direnişler, bir yönetim çıkarmalı mıdır?
Badiou: Akımın, ayaklanmanın bir yönelimi vardır. Peki, bu yönelimi kim muhafaza eder? Biz buna yirminci yüzyılda siyasal parti adını vermiştik. Bugün, bu mesele tartışmalı. Siyasi parti, fazlasıyla devlete benzemeye başlıyor çünkü. Oysa ayaklanma devlete karşıdır. Bu sorun çözümlenmiş değil bence çünkü her akım, tarihsel örneklerde de görüyoruz ki bir devlete doğru evriliyor. Marx, gerçekte bir devlet yaratabileceğimizi düşünmüyordu; devrim, aradaki kimi süreçler haricinde devleti ortadan kaldıracaktı. Devrim ve sosyalizm, yeni bir devleti değil, yeni bir teşkilatlanmayı doğuracaktı. Tarihsel örneklere bakıyoruz: Lenin bile iktidarın işçi sınıfına aşama aşama verilmesi gerektiğini düşünüyordu. Bu ayaklanmaların iki sonucu olabilir: ya yeni bir devlete doğru gidilir ya da devletsiz bir toplum fikrine yaklaşılabilir.

Soysal: Gezi, kimi küçük, münferit olaylar dışında oldukça barışçıldı; şiddete hiç bulaşılmadı.
Badiou: Her şeye rağmen şiddet, devletin bir özelliğidir. Şiddet başladığı andan itibaren hareket doğasını değiştirir; devletin simetriği hâline gelir akım. O zaman bu hareketler sivil savaşa, iç savaşa dönüşür. Her iç savaşın sonunda, en nihayetinde bir devlet ortaya çıkar ki bu durum da ayaklanmanın devlet karşıtı doğasını bozan bir durumdur. Biz, barışçıl hareketler dönemindeyiz.

Badiou'nun bu sözlerinin ardından izleyicilerin sorularına geçildi ve 'şiddet' üzerine birtakım eleştirilerde bulunuldu: devrimci şiddet nasıl reddedilebilirdi? Bu noktada da Zapatistler örneği verildi. Badio'nun 'şiddet' meselesine dair yanıtı şöyle:

• Benim burada eleştirdiğim, aslında şiddetin organize bir hâle dönüşmesidir. Elbette ki devletin şiddeti karşısında tamamen şiddetsiz kalmak beklenemez. Ancak burada Zapatistlerle alakalı bir noktaya değinmeliyiz. Zapatistler, silahlı olduklarını ancak bu silahları kullanmayı istemediklerini söylüyorlardı. 'Şayet bizi yok etmeye kalkmazsanız silahlarımızı kullanmayacağız.' diyorlardı ve şiddeti en son seçeneğe koyuyorlardı.
• Bence akım, şiddeti doğurur. Esas sıkıntı bu akımdan silahlı grupların çıkıp organize şiddete kalkışmasıdır çünkü organize şiddet, devletin habercisidir ki bu böyle bir durum da ayaklanmanın yöneliminin kaybedildiği anlamına gelir. Bunu bir pasifist olduğum için değil; dünyanın şu anki durumunun bunu gerektirdiğini düşündüğüm için söylüyorum.

Alain Badiou - Olayın Estetiği

• Olay, sadece tarihe ve politikaya ait değildir. Birtakım varolan ilkeleri kırar; öncesizdir. Olayın bu noktada da sanatla ilişkisi vardır. Olay, bir kopmadır, gelişigüzeldir ve olasılık yaratır. Kopma ve kırılma sonucudur. Tıpkı sanat gibi.
• Olay, başlangıçtır; yeni olasılıklar ve sonuçlar sunar. Peki sonuçlar nasıl organize edilir? Ben, dilde şiirin ortaya çıkışını da bir olaykabul ediyorum. Olayın yarattığı sonuçlara ise felsefemde hakikat adını veriyorum. Hakikat, olayın sonunda ortaya çıkan organizasyonla ilgilidir. Olay ve hakikat arasındaki ilişkiyi böyle tarif edebiliriz.
• Estetik olmayan olaylarda da bazı şeyler 'sanatsal'dır. Dil içinde yeni bir dil aranır. Aynı biçimde devrim hareketlerinde de insanlar yeni bir dil yaratırlar.

***

Soruların ardından konferansın bu birinci ayağı böylece sona erdi. Badiou'nun son olarak herkesten oldukça önemli bir isteği vardı: 'Devam edin!'