Kadın

Re: Kadın

Bu bilinemezlik ve bilinemezliğin yarattığı korku erkeklerin kabusu sanıyorum. Aslına bakılırsa metin son derece cinsiyetçi. Bir yandan kadını ötekileştirip dışlarken, diğer yandan ise ona -aynen farklı dinlere, mezheplere, ırklara vs.yapıldığı gibi- bir parça şefkat sunuyor.

Re: Kadın

Re: Kadın

ne yani, nietzsche "kadınlar yemek yapmaktan anlamaz", "kadına mı gidiyorsun, kırbacını unutma", " kadınlar bilimle uğraşmamalı, bilim erkeğin işidir" vs.vs. yazdığında "dişi insanı" mı kastediyor?

şunu iddia ediyorum : nietzsche ve kadın hususunu; ne sosyolojik, ne psikolojik, ne de biyografik denilen yollarla inceleyebiliriz. "kadın"ın nietzsche için biyolojik bir cinsiyet kesinliği taşıdığı da düşünülemez. nietzsche'de kadın sorunu, "hakikat" sorunudur. tam da bunun için nietzscheci metinde söz konusu olan "kadın" değil "kadınlar"dır. kadın sorunu hakikat sorunu olduğu için nietzsche kadına atfedilen özü, kadının bir özü varmışçasına konuştuğunda dahi öteler. bunun bir sebebi de, kadının "edep meselesi" ve "mesafe sorunu" ile birlikte ele alınmasıdır. (kadının örtünmesi, kadının erişilemez olduğunda cezbedici olması vb.)

Re: Kadın

hangisine inanayım bilemedim.

Re: Kadın

Bu durumu sık sık düşünürüm. Aslında trajik olanın nasıl kurgulandığı ya da nelerin birer trajedi nesnesine dönüştüğü/dönüştürüldüğü yapıların içsel anlamlarının açığa çıkarılması bakımından merkezi öneme sahip. Kadının erkeğin trajedisini arttıran bir özne olarak konumlandırılmasını ayrıca sorunlu buluyorum. Bana öyle geliyor ki, toplumsal bilinçaltı "erkek yazarın" (böyle bir kategori olup olmadığı tartışmalı olmakla beraber, bazı ayırt edici özellikler var kanımca)günlüklerinden tutun da edebi eserlerine kadar alttan alta işliyor.

Re: Kadın

Ben de Nietzsche hakkında kolay kolay bir yargıya varmamayı tercih ediyorum. Coşkuyla, sanki ağzına geldiği gibi yazıyor ve ilk bakışta sanırsınız katıksız nefret saçıyor. Bir savrukluluk, görünürde yer yer ortaya çıkan çelişkiler var. Zerdüşt'te ya da diğer kitaplarda cımbızlanacak cümlelerle çok açık bir anti-semitist, Nazi ideologu olarak dahi sunulabilir. Oysa,

"... bugün gözlerini Hristiyan Ari burjuvalar gibi yuvarlayıp en ucundan kışkırtma araçlarının, ahlaksal tavırların sabır tüketici biçimde kötüye kulllanılmasıyla, halkın içindeki boynuzlu hayvanlığı ayağa kaldırmaya çalışan idealizmin bu en yeni spekülatörlerini, bu Yahudi düşmanlarını da sevmiyorum."

"... İlkin ulusal kıskaca alınma ve budalalık, güçlü ama kısır "Almanya almnaya sen her şeyden büyüksün" ilkesi..." (Ahlakın Soykütüğü Üstüne, sf. 178)

Şimdi bu sözler belki Yahudiler üstüne doldur boşalt saldırılarını değiştirmiyor, hala bunlara dayanarak Nietzsche eleştirilebilir. Fakat onun hakkında kanıtladığı şey, herhangi bir yüceltimden kaçınması. Kendi ortaya koyduğu Übermensch tasarısında bile bu geçerlidir sanıyorum.

"İnsan blincinin tüm yüzeyini- ki bilinç bir yüzeydir zaten- her türlü büyük buyruktan sakınmalı. Büyük söylemlerden, büyük davranışlardan dahi sakınmalı!" (Davranış yerine die Attitüde için tavır sözcüğünü öneriyorum.) Ecce Homo'dan.

Bu yüzden Nietzsche'de kadın meselesi biraz tehlikeli. Aslında "Weib" sözcüğünü kullanıyor, "Frau/ Kadın"dan ziyade hayvanlardaki "dişi"ye karşılık gelir. Onları bugün kabul edemeyeceğimiz bir grup altında sınıflandırarak kurduğu da açık, hatta "Tek bir şey dahi dilemedim... ünmüş, kadınmış (Çev. Weib=dişi, aslına bakarsanız "das Geschlecht bezeichnend", yani cinsiyeti belirten gibi bir anlamı var bu sözcüğün sıfat halinin. Yani toplumsal bir sınıf tasavvuru pek yok.) paraymış..." derken onu bu kategorilerin içerisinde, uzak ve elde edilecek- ama ne hikmetse istemediği- bir nesne olarak görüyor. Sahiden iğrenç. Ve Nietzsche'yi kadınlarla girdiği ilişkilerin bozukluğuna işaret ederek savunmaya çalışamayız. Yani bu cümleler özel hayatında çekingen davranan bir filozofun bu ayıbını "dişi" tabirinde karikatürize ederek saklamaya çalışması mı? İnsanca, pek insanca. Çok da masum. Bu durumda kabahatini Selahattin Batu'yla bir tutmuş oluruz, özrü küçük kalır.

Bence iş biraz daha karışık. Nietzsche az önce yaptığım türden muhakemelerin bile çarpık olduğunu göstererek feminist mücadeleye de yol vermiştir. Uzlaştırmadan, barıştırmadan bir gerilimi ayakta tutarak kaosa yakın- fakat onun da zıttı olan- bir çokluktan yana saf tutmuştur. İnsanların, olmalarına fırsat verir. Üstelik çoğu kez düşman gördüklerine araştırmalarında garip bir değer verdiği söylenebilir. Dişinin, kafasını bu kadar meşgul etmesi bize bir ideoloji ya da yaşam biçimi sunmadığı düşünüldüğünde iyi bir egzersiz bile olabilir. Dinlerin, siyasetçilerin ya anne kutsallığında, doğurganlıkta yücelterek dondurduğu ya da aba altında sopa gösterdiği darpçı söylemlerini (Çeviri hatası mı sahiden?) Nietszche ifşa etmiştir. Duyduğu hınç, biraz da bütün bu farkındalığın sarhoşluğu olan bir gösteri. Ben o yüzden ihtiyatlı yaklaşmaya çalışıyorum. Hiçbiri onu aklamaz, fakat her yazdığı mahkeme salonunu birbirine katar; kolay kolay yargıya varmak mümkün değil.

Ek: Bir yandan da içim rahat etmiyor. Erkek olarak tuzum kuru mu? Nietzsche erkek kelimesini neredeyse hiç kullanmazken bunun nedeni zaten Übermensch'in çoktan eril olması mı? Daha da fenası sahiden istediğimiz eşitlik mi, kimlerin değil de kimin eşitliği, tanrı önündeki veya sistem karşısındaki mi... Bunlar da riskli olabilir, hümanizm söylemi. Yoksa sahiden cinsiyetler arası, insanlar, aydınlanmış bireyler...

Re: Kadın

Koruyuculuğu öyle akıllıca, öyle güçlüydü ki, içimde ne büyüdüğünün hiçbir zaman farkına varmadım bile; tüm yetilerim günün birinde olgunlaşmış olarak en son yetkinlikleriyle açıverdiler birden. Çabalamış olduğumu hiç anımsamıyorum, yaşamımda bir tek boğuşma izi gösterilemez; yiğitçe bir yaradılışın karşıtıyım ben. Bir şey “istemek”, birşeye “göz dikip uğraşmak”, bir “amacın”, bir “dileğin” ardından koşmak –başımdan geçmiş şeyler değil hiçbiri. Şu anda bile geleceğime –engin bir gelecek– dalgasız bir denize bakar gibi bakıyorum: Bir tek istek kırıştırmıyor onu. Birşeyin olduğundan başka türlü... Ama hep böyle yaşadım ben. Bir tek şey dilemedim. Kırk dördüncü yaşını doldurmuş bir kimse, ünmüş, kadınmış, paraymış, hiçbir zaman umursamadığını söyleyebilsin! –İstesem bunları elde edemez miydim... /ecce homo, neden böyle akıllıyım, IX (Can Alkor çevirisi)

doruk cansev'in sözünü ettiği kısım bu.. peki burada nietzsche neden bahsediyor allaşkına? öncelikle buradaki bir hegel eleştirisidir. hegel'in köle efendi diyalektiğinin, sahip olmanın felsefesinin eleştirisi. "boğuşma, çatışma izi yoktur bende" diyor nietzsche; diyalektiğe("çatışma") ve teleolojiye("amaç") saldırıyor. kadına sahip olmak isteyen bir erkeğin tam tersine, "yiğitçe bir yaratılışa sahip olmadığını" söyleyiveriyor. bir köle gibi sahip olmaya çalışmadığını söylerken, yani kölenin düşünce tarzını ifşa ederken doruk cansev ise onun bir köle gibi düşündüğünü; kadını sahip olunacak bir meta olarak tasavvur ettiğini söylüyor.

nietzsche'yi okumaya başlamadan önce onun şu sözlerine hep kulak veririm :

Ah siz nesiniz yazılarım, resimlenmiş düşüncelerimi! Daha biraz önce, siz öylesine çok renkli, genç, gönlü kara, diken dolu, beni hapşırtıp güldüren gizli konularla doluydunuz. - yaşimdi? Tükettiğiniz yeniliğinizi, korkarım, bazılarına - hakikat olmak üzeresiniz; Dahaşimdiden, öylesine ölümsüz öylesine yürek burkucu biçimde haklı, öylesine can sıkıcı görünüyorsunuz ki! Başka türlü olabilir miydi? Hangişeyleri yazıyor, resimliyoruz biz Mandarinler Çinli fırçalarımızla, biz, kendilerini yazılmaya bırakanşeyleri ölümsüz kılanlar, neyin resmini yapabiliriz bir başımıza. Ah, yalnızca hep pörsümüş olanın, kokuşmaya yüz tutanın! Ah, hep yalnızca geçip gitmiş, tükenmiş fırtınaların, sararmış, eskimiş duyguların! Ah, hep yalnızca kuşların, uçmaktan yorulmuş, yolunuşaşırmış kuşların, elle kolayca tutuluveren, - bizim ellerimizle! Biz ölümsüz kılıcılar, daha uzun yaşayamayan, uçamayan, yalnızca yorgun ve aşınmış! Ve sizin ikindiniz işte, yazılarım, resimlenmiş düşüncelerim, yalnız sizin için renklerim, belki de pek çok renklerim var, çok renkli incelikler, elli çeşit, sarı kahverengi, yeşil ve kırmızı: - Oysa, hiçkimse bunlardan sizin sabahleyin nasıl göründüğünüzü kestiremeyecek, sizin apansız kıvılcımlarınızı, yalnızlığımın mucizesini, siz benim eski sevgililerim- -berbat düşünceler! /iyinin ve kötünün ötesinde, 296

Re: Kadın

Öncelikle teşekkürler. Çok yanlış bir yerden girdiğimi görüyorum. Mesajı yazarken de öz meselesi kafamı çok kurcalıyordu ama "dişi" sözcüğü üstünden Nietzsche'yi bir şeylerle itham etmekle kolaya kaçtım sanırım. O satırların öncesinde "hiçbir şeyi karıştırmamak, barıştırmamak; yine de kaosun zıttı olan korkunç bir çokluk" demiş. Aklım biraz da oraya takıldığından daha önceki Nietzsche izlenimlerim o sırada biraz değişti. Düne kadar queer teorisine yakın bulduğum bir düşünürdü, yani bahsettiğiniz gibi sınıflandırmalardan kesinlikle kaçınan, füzyona izin veren. O satırlara tekrar göz atınca şaşırdım, bu kalıplar içinde düşünmek taraftarı mıydı? Hala da pek oturtamıyorum ama bu benim okuma -daha da önemlisi düşünme- eksikliğimle ilgili ve söyledikleriniz bu açıdan çok şeyi aydınlattı. Özellikle Nietzsche üstüne düşünürken parçalara dayalı bu tip yargı ve kanılardan kaçınmaya çalışacağım. Onun üstüne ikinci el kitaplar da belki bütünü görmeme ya da daha iyisi etkileşen parçaların ayırdına varmama yardım eder, o esnada da kurgu/ hakikat meselesini ölçüp biçerim.

Re: Kadın

Hazır sizleri bulmuşken izninizle hala oturtamadığım birkaç şeyi soracaktım, aslında yazdıklarımı tekrar okuyunca birden çoğu aydınlandı. Ecce Homo, Niçin Böyle İyi Kitaplar Yazıyorum kısmının 5. pasajı harika bir egzersiz oldu. Ona göre yeniden düzenledim. Yine de bazı noktalarda fikrinizi almak isterim, konu çok fazla dağılmayacaksa.

128. aforizma. Tamam, işte bahsettiğiniz ve Nietzsche'nin kaçınmaya çalıştığı böyle kanılar. Ama hemen iki üç altında "kadınlar aslen huzursuzdurlar" diyor. "Huzursuz kadın" tipi olarak alalım ve devam edelim.

Nietzsche'de iyiliğin didiklenmesine ya da temelde bu tip sorunsallaştırmaların köken araştırmasına çok rastlıyoruz, iyinin ve kötünün ötesinde düşünmek biraz da böyle bir şey sanırım. Ama bu alıntıda açıkça "schönen Seelen" deyip kendinde bir tanım yapıyor. Aynı pasajda "mutsuz, 'özgürleşmiş' kadıncıklar", "gerçek kadın dediğimiz parçalar", "intikam peşinde koşan kadıncık" gibi kullanımlar mevcut olsa da sanki burada dili fazla sivri. Düşünsel olarak durmak istemeyeceği bir yerde gibi. Bu cümlelerden kadın'ı silsek, Nietzsche'nin felsefesi ne kaybeder?

Sonrasında sizin de bahsettiğiniz idealist (gerçek) kadın üstünden bir çeşit feminizm eleştirisi yapıyor. Bu yüceltmenin pantolon giymek, lise okumak gibi talepler yoluyla kadının yerini alçalttığını öne sürüyor. Bir anlamda bunları erkek işi olarak görüyor belki. Burada durmalı, zira bunun yerinde önerdiği kadının kendi işine bakması ("Kadın çocuksuz yapamaz"). Benim gözümde kadının bütün sıfatların ötesinde biyolojik bir fonksiyonda dondurulduğu kısım. "Kadının özgürleşmesi" iddiasını taşıyan -klasik?- feminist çalışmaları, doğuramayan kadınların özürlülüğü olarak nitelemesi de bunu bir hakikat sorunu olarak görmemize yetmiyor. Aksine, -kimsenin- altından kalkamayacağı bir yük ile bütün kadınları tuzağa düşürmeye, sıkıştırmaya çalışmış sanki.

Diyalektik çekişme (Antagonizme mı denir ki buna?) meselesi hakkında da ilginç bir paragraf bu:

Burada kaçırdığım bir ironi mi var, "gerçek bir filozofa yakışan tanım" derken Hegel'e mi giydiriyor?

Ayrıca "ünmüş, kadınmış, paraymış" meselesinde çok haklısınız. Yanlış yorumlamışım. Ama bu durumda hala onları -dışladığı- bir kategori olarak görmüyor mu? Elde edilecek şeyler. Kendisi bunların hırsından arınmış olsa bile. Yani, Nietzsche'den hümanist falan mı yaratmaya çalışıyorum, bilemedim ama Nietzsche bu sözlerin altında hangi değerlerin, nelerle pekişmiş binlerce yıllık kabullerin yattığını sorguluyor mu?

Bütün bunlara dayanarak Nietzsche'nin kendi felsefi eğilimine aykırı bir şekilde iş kadınlara geldiğinde biraz insanca davrandığı söylenebilir mi? Zihni -edebi yönüyle- Übermensch'e, Dionysos'a (Ahmet İnam kendi notu olduğunu belirtmeden araya Dionysos'un hem erkek, hem kadın olduğunu sıkıştırmış.) kaydıkça daha çoğul bir anlayış geliştiriyor. İki farklı bakış gibi. İlkinde "ün, kadın para" gibi bir listelemeye giderken sonrasında bunların dışında bir düşünme geliştirmeyi başarıyor.

"Aslında özgürleşen kadınlar" olan anarşistler mevzusu da belki biraz böyle, benim feminizm derken kast ettiğim de bu eğilimdi. Çünkü "erkeklerde de rastlanan idealizm"den bahsettiğinde düze çıkar gibi oluyoruz. Burada veya azıcık ilerisinde herhangi bir yer'e (Kadın, erkek, iyi, kötü, öz, maya...) dayanmadan fikir yürütmeye başlayabiliriz.

Nietzsche'den tamamlanmış bir filozof yaratmak nahoş bir kurgu olurdu, belki onu en çok kızdıracak şey. Ama değerler üstüne düşüneceksek bütün yönlerini ele almak gerekiyor diye düşünüyorum.

Re: Kadın

şu çokça tartışılan "kadına mı gidiyorsun, kırbacını unutma" meselesine dair de birşeyler söylemek isterim. nietzsche'nin seksistliği, nietzschedeki misojenizmden dem vuran yorumculara tabii ki karşı çıkıyorum.

söz konusu epizotta , sözü nietzsche öncelikle "yaşlı kadına" söyletir ve zerdüşt kadını bu sözünden dolayı över. yaşlı kadın artık ayartamayacak kadındır. eskimiş bir hakikattir, değerden düşmüş bir değerdir.tam da bunun için kadına giden erkeği tedbirli olmaya, bir hakikat tarafından ayartılmaya karşı uyarabilir.çünkü; değerden düşmüş bir hakikat, hakikate karşı sert olmak gerektiğini söylemekten çekinmez.