José Saramago

Saramago hayatını kaybetti

Saramago benim için neden bu kadar önemliydi? Bu sorunun yanıtını tek seferde vermem mümkün görünmüyor. Odamın duvarında uzun zaman bir fotoğrafı asılı olan bu adam için, sanırım, düğüm, bir yazar bu kadar fantastik ve bu kadar da gerçekçi nasıl olabilir, sorusunun cevabıyla aynı yerde gizli. Türkçe'ye çevrilen ilk kitabı Körlük'tü yanlış anımsamıyorsam. Canetti'nin Körleşmesi'ni okuduktan bir-iki sene sonra yayımlanır yayımlanmaz dikkatimi çekmişti bu kitap. Ancak benim favorim Bütün İsimler'di. Nüfus Müdürlüğü'nün arşivlerinde kendini kaybeden romanın başkisinin selüloz sindirerek hayatta kalma mücadelesini kendim yaşamışım gibi anımsarım (Bu sahne onu Canetti'nin yarattığı Kien karakteriyle örtüştürmemi sağlamış olmalı). Saramago hayranlarının pek ismini anmadığı bu kitap, hâlâ bana onun başyapıtıymış gibi gelir.

Arkasından İsa'nın karar aşamasını çok çarpıcı ve eleştirel tonda anlattığı İncil'deki İkinci İsa, bir ortaçağ aşk hikâyesi olan Balthasar ve Bilmunda, İberya yarımadasının kıta Avrupası'ndan koparak okyanusta ilerlemeye başladığı Yitik Adanın Öyküsü ve ilk kitaplarından olan Umut Tarlaları geldi. Epey destansı bir tonda olmadık hikâyeler anlatan, bir yandan da hikâye anlattığını her daim ele vererek, derdinin bir takım insani ilişki biçimlerini görünür kılmak olduğunu hissettiren Saramago, aynı zamanda sıkı bir politik figürdü. Komünist parti üyeliği, Papa'ya karşı konuşmaları, ülke politikalarına müdahaleleri (Türkiye de bundan payını almıştı diye anımsıyorum) onu benim gözümde daha da ilginç bir figür yapıyordu.

2000'li yıllarda yazdığını açıkladığı Mağara romanının ise uzun zaman çevrilmesini beklemiştim. Gelin görün ki, kitap basılır basılmaz almama karşın henüz okumafırsatı bulamadım.

Bundan sonra bir dizi romanı daha yayımlandı Saramago'nun, ama yaşantının getirdiği farklı okumalar hep önüne geçti onun. Son olarak Bilinmeyen Adanın Öyküsü adlı masalıyla Kısırdöngü öykü kitabını okumuştum Saramago'nun.

Ricardo Reis'le yeniden başlamalı, en iyisi.