UzunHikâye Öykü, inceleme, eleştiri



Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

27 Tem 2013
turgut

"İki Kral ve İki Labirent"
Alef
Jorge Luis Borges
İletişim Yayınları
sf. 125-126
çev. Fatih Özgüven

Kategori:

Re: Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

Yeni öykü.

Yine Borges'nin Alef kitabından bir öykü seçtim: Asterion'un Evi okumasından sonra, hem üstümüzdeki görece rehaveti kırmak hem de öykü okumalarını devam ettirmek adına. Belki Leyla Erbil'e devam etmek için bir çeşit kuvvet verir bize bu öykü.

Öyküyle alakalı olarak bir de şunu belirtmekte fayda var: metnin incelenmesinin yanı sıra Jorge Luis Borges'nin Doğu kültürüyle ilişkisine dair de birkaç kelam edebiliriz belki; hatta başlıbaşına Doğu edebiyatı, mistisizmi veya en genel anlamıyla Doğu, konuşulacaklara dahil edilebilir diye düşünüyorum.


Re: Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

Borges'e bir türlü kanım ısınmıyor Smile Bu menkıbede de -eğer bağlamından kopartılmış değilse- bir "Sır Kapısı" havası seziyorum.

Küfür içindeki Babil Kralının insanca bir arzuyla yaptırdığı karmaşık labirent Babil uygarlığının zenginliği ve karmaşıklığını hakkında ipuçları veriyor. Onun bu üstün uuygarlığına karşı, elinde imanından başka sığınacak bir şeyi olmayan -ama yine de "kral" olan- Arap Kralı galip geliyor. İmanın çöllerini geçemeyen Babil Kralının hatasının bedeli ağır oluyor.

Borges'e ilginç gelen bu hikâye bana bir şey söylemiyor. Doğulu olduğumdan mı acaba?


Re: Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

""
Borges'e bir türlü kanım ısınmıyor

Ben böyle durumlarda metinden elemeler, çıkarmalar yapıyorum. Muhtemelen bazı sözcükler (özellikle dinsel göndermeleri olanlar diye kabul ediyorum) buna, bende metinde bir sorun, kabullenemeyeceğim bir şeyin varlığı düşüncesine yol açıyorsa, onları görmezden geliyorum. Metni kesmeye başlıyorum.

Ayrıntısıyla sözcükleri, göndermeleri saymıyorum. Elimde bir tek labirent ve çöl kavramları kalıyor. Labirent dolambaçlı, insanın kaybolması için yaratılmış bir kavram, çöl dolambaçsız, her yan kum, her yan görülebilir, her yan ufuk, ama o da bir çeşit labirent ve insan onda da kolayca kaybolabilir.

Bu çıkarımlarımın dinsel, mistik hiçbir yanı yok. Ben böyle yapıyorum. her zaman çalışmıyor tabi ki bu mekanızma, o zaman; ...


Re: Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

Bu dinsel göndermelerin, motiflerin, unsurların işlevini mutlaka düşünmek gerekir. Eğer parçanın içerisinde, atmosferi oluşturan unsurlar veya benzeri amaçlar için kullanılmış olup, ana izleği çağdaş bir olgu üzerine düşündürtmekse, bunu anlayabilmeliyim.

Binbir Gece Masalları'nda da benzeri dua cümleleri, göndermeler, unsurlar var, ama biliyoruz ki onlar dünya edebiyatının bir parçası.


Re: Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

Mehmet Sürücü dedi ki:
Labirent dolambaçlı, insanın kaybolması için yaratılmış bir kavram, çöl dolambaçsız, her yan kum, her yan görülebilir, her yan ufuk, ama o da bir çeşit labirent ve insan onda da kolayca kaybolabilir.

Haklısınız, öyküye canlılık katan dini öğeler çıkarıldığında geriye labirentle çölün karşıtlığı kalıyor. Sonra o karşıtlık birliğe dönüşüyor. İşte tam da bu noktada ben düşünüp düşünüp şöyle diyorum: "Eeee?"

Sanırım Borges'e bu nedenle kanım ısınmıyor. Hikmetli söz söyleme, okuru allak bullak etme çabası...


Re: Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

Mehmet Sürücü dedi ki:
Bu dinsel göndermelerin, motiflerin, unsurların işlevini mutlaka düşünmek gerekir. Eğer parçanın içerisinde, atmosferi oluşturan unsurlar veya benzeri amaçlar için kullanılmış olup, ana izleği çağdaş bir olgu üzerine düşündürtmekse, bunu anlayabilmeliyim.

Yanlış anlaşılmak istemem. Dinsel göndermelerdne rahatsızlık duymadım. Bunların yerli yerinde kullanıldığı çok sayıda örnek var. Benim -pek iyi anlatamadığım derdim- yazarın "hikmetli söz söyleme" gayretiyle ilgiliydi.


Re: Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

Evet. Katılıyorum. Sonuçta sizinki bir okuyucu tercihi, yaklaşımı. Aslında bu tür bir üst dil de bir maske, bir örtü olabilir. (Veya bazı zamanlarda, bazı anlatılarda, yazarlarda) Belki burada metne yaklaşım; "hikmetli" addedilenn ne olduğu, bunu kimin yaptığı-söylediği, kime yaptırdığı-söylettiğini sağlıklı belirleyebilmek olabilir.

Benim demeye çalıştığım şey şu biraz da aslında, olabildiğince ön yargılardan, mesnetsiz sevmelerden, sevmemelerden kendimizi korumamız gerekiyor. Veya en azından bunların mesnetsiz olup olmadığı üzerinde düşünmek, analizler yapmak.


Re: Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

""
Dinsel göndermelerdne rahatsızlık duymadım.

Zaten değinmeye çalıştığım, genel bir okuyucu yaklaşımıydı. o, sözünü ettiğiniz dinsel göndermelere zaman zaman taraflı, önyargılı yaklaştığımı fark ettiğim için belirttim onu. Bende oluyor bazen. Ama okumak çok "kapsamlı" bir şey. Bilemiyorum.


Re: Jorge Luis Borges - İki Kral ve İki Labirent

Çöl ve labirent imgelerinin alelade bir kullanımı gibi geliyor bana da öykü bugünden bakınca. Her iki konu da hem psikanaliz hem de psikanalizi yağmalayan popüler kültür ürünleri tarafından o kadar talan edildiler ki, onları aşıp sahici bir etki nasıl olurdu görmek zor.

Yine de öyküye kaynak olan asıl hikayenin nasıl anlatıldığını dinlemek isterdim.

Eren'in söylediği şu bapta doğru geliyor bana: Doğulu olduğumuz için bu öyküleri okuduğumuzda "Ee, yani?" duygusu ağır basıyor; bizim asıl istediğimiz bu öyküyü dinlemek. Eminim ki bu öyküyü bir başkasının ağzından bir içki sofrasında ya da bir dede öğüdü olarak dinleseydim etkisi farklı olurdu. Keza sesle ve vurgularla yüklemlenmiş bir edim doğuda hikaye geleneği, yazılı geleneğe yaslı bir şey değil.