UzunHikâye Öykü, inceleme, eleştiri



İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

04 Şub 2013
eren

Norveççe kitabında bir İskandinav halk şarkısına rastladım. Şarkının sözleri halk edebiyatında görmeye alışık olduğumuz türden: yalın ve akılda kalıcı. Müzik de öyle.

Bir heyecanla şarkının sözlerini Türkçeye çevirdim; ama beklenebileceği üzere, şarkının özgün dilinde bıraktığı etkiyi bırakmıyor insanda (muhtemelen benim beceriksizliğim). Bu nedenle çeviriye göz atmadan önce belki şarkıyı dinlemek istersiniz diye düşündüm.

Benim daha canayakın bulduğum amatör bir kaydı dinleyerek başlayalım. Hanne Irene şarkıyı iki dilde söylüyor (önce Norveççe sonra İsveççe):

Böyle kısa ve basit olduğu için çocuk şarkısı olarak da sık sık karşımıza çıkıyor. Çocuklarını bu şarkıyla uyutan anne-babaların sayısı hiç de az değil sanırım. Oysa bana ölümü hatırlatıyor bu şarkı. Torun Eriksen'den dinlediğinizde belki siz de benzer bir duyguya kapılırsınız:

Gelelim şarkının sözlerine... Aşağıda sözleri önce Türkçe çevirisiyle, sonra Norveççesiyle sonra da (benim yalapşap yaptığım) İngilizce çevirisiyle bulabilirsiniz. Sizin de fark edeceğiniz gibi, kafiyeli bir çeviri yapmayı başaramadım. Bu nedenle çeviri ancak "şarkıda ne anlatılıyor?" sorusuna cevap veriyor.

Ayrılık
Rüzgârsız havada yelken açabilecek var mı?
Var mı gemisini küreksiz yürütebilecek olan?
Dosttan ayrılmanın acısına
Var mı gözyaşı dökmeden katlanabilecek?

Rüzgârsız havada yelken açabilirim
Gemimi küreksiz yürütebilirim
Dosttan ayrılmanın acısına lâkin
Katlanamam gözyaşı dökmeden.

""
Hvem kan seile?
Hvem kan seile foruten vind
Hvem kan ro uten årer
Hvem kan skilles fra vennen sin
uten å felle tårer

Jeg kan seile foruten vind
Jeg kan ro uten årer
Men ei skilles fra vennen min
uten å felle tårer

""
Who can sail?
Who can sail without the wind?
Who can row without an oar?
Who can fall apart a friend
without shedding tears?

I can sail without the wind
I can row without an oar
But I can’t fall apart a friend
without shedding tears

Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

Müthiş. Özellikle Torun Eriksen'in yorumu.

"Dostluk" çoğu zaman ne anlattığını tam olarak kavrayamadığımız bir terim. Gündelik yaşamın dayattığı vasatlıklar içinde kaybolmuş adam için ne gemiyi yelkensiz havada yürütmek bir anlam taşır ne de küreksiz denize açılmak. Hal böyle olunca paydasından nice yaratımın çıktığı "dostluk" da iki lafın belini kırdığın kimseden öteye geçmez. Şarkının anlattığı gibi bir şeyi sezmek bile lütuf çoğu insan için.

Çeviriler konusunda belki Çağdaş Acar'ın bir önerisi olabilir.


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

Tüm halk şarkıları birbirine ne kadar da benziyor. Yalnız şarkının Torun Eriksen yorumu biraz daha karamsar geldi bana. Kuzeydeki karamsarlığın sebebini anladım Smile


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

Güzel şarkı, güzel yorumlar, güzel çeviri.
Ben de bir çeviri denemesine girişirim seve seve.
Bugün, bu gece; bugün olmazsa yarın!


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

İki denemem oldu bu şarkıyı çevirmek için. Önce ikincisini paylaşayım. Orijinal sözdizimine sadık kalma çabası içinde şöyle gelişti:

""
Açılmak Denizlere

Mümkün mü rüzgarsız açılmak denizlere
Mümkün mü mesafe katetmek küreksiz
Mümkün mü dosttan ayrı düşmek
dökmeden gözyaşlarını

Mümkün rüzgarsız açılmak denizlere
Mümkün mesafe katetmek küreksiz
Dosttan ayrı düşmekse ne mümkün
dökmeden gözyaşlarını

Yorumlarınızı merak ediyorum.


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

acarcagdas dedi ki:

Açılmak Denizlere

Mümkün mü rüzgarsız açılmak denizlere
Mümkün mü mesafe katetmek küreksiz
Mümkün mü dosttan ayrı düşmek
dökmeden gözyaşlarını

Mümkün rüzgarsız açılmak denizlere
Mümkün mesafe katetmek küreksiz
Dosttan ayrı düşmekse ne mümkün
dökmeden gözyaşlarını


Çevirinin söz dizimine sadakât konusunda başarılı olduğunu düşünüyorum. Orijinaldeki "Hvem" (Kim) ve "Jeg" (Ben) tekrarları Türkçede "Mümkün (mü)" ile karşılanmış. Yine orijinalindeki "basit sorulara basit karşılıklar verme" biçimi korunmuş. Bir tek kafiye düzeninden (ABAB/ABAB) fedakârlık edilmiş.

Öte yandan, biçime verilen bu tavizlerin içeriği biraz zorladığını düşündüm. "açılmak denizlere" ve "dökmek gözyaşlarını" ifadeleri anlamdaki yalınlığı biraz zorluyor, bana kalırsa.


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

Sadelik ve uyaklar ile ilgili yeniden gözden geçirelim o hâlde çevirileri. Bakalım bir sonraki deneme nasıl olacak...


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

Uyak şartsa ve bu uğurda "mümkün mü"lerin güzelliğini feda edebileceksek şöyle diyorum:

Denize açılabilir mi rüzgarı olmayan?
Gidebilir mi kürekleri almadan?
Kim ayrılabilir dostundan,
Gözünden yaş akmadan?

Denize açılsam da rüzgarım olmadan
Gidebilsem de kürekleri almadan
Ayrılamam dostumdan
Gözümden yaş akmadan


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

"Gidebilsem de kürekleri almadan"
Gidebilsem de küreksiz" olsa?


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

Çağan'ın çevirisinde uyakların yoğunluğu dikkat çekiyor. Bu yoğunluk, ağıt havasındaki metnin türünü değiştiriyor; neredeyse eğlenceli bir ton (mani türününde de olduğu üzere) kazanıyor gibime geldi.


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

acarcagdas dedi ki:
Çağan'ın çevirisinde uyakların yoğunluğu dikkat çekiyor. Bu yoğunluk, ağıt havasındaki metnin türünü değiştiriyor; neredeyse eğlenceli bir ton (mani türününde de olduğu üzere) kazanıyor gibime geldi.

Arkadaki müziği kapatıp şiir olarak okunduğunda gerçekten de ağırlıktan yoksun oluyor, mani gibi geliyor kulağa. Siz deyince fark ettim. Ancak şarkı sözlerinin uyağı daha iyi kaldırdığını düşünüyorum. Bu ezgiyle söylendiğinde mesela, o eğlenceden eser kalmıyor. (Çocuk şarkısı havası kafiyeyle birlikte artsa da.) En iyisi orijinaldeki a-b-a-b düzenine sadık kalıp "mümkün mü" lerin melodisini de tutan bir çeviri olur sanırım.


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

Mehmet Sürücü dedi ki:
"Gidebilsem de kürekleri almadan"
Gidebilsem de küreksiz" olsa?
Olur, ama son dizeyi küreksizle uyaklı yapmak kaydıyla Smile


Re: İskandinav Halk Şarkısı - Ayrılık

Eldeki verilerle yeni denemeler yapalım o zaman Smile